15 juli tot 4 augustus 2007
Op deze tocht hebben we met 9 deelnemers in een busje 3 Longo Maï-locaties en 2 locaties van vrienden van Longo Maï in Oost Europa bezocht. Alle locaties liggen in afgelegen arme gebieden, waar verschillende oorlogen nog altijd hun sporen nalaten.
Meestal wordt er door de bewoners van een L.M. locatie politieke actie gevoerd, plaatselijk, regionaal, landelijk en/ of europees, ondersteund door het kantoor in Bazel.
De locaties zijn in principe zelfvoorzienend
wat betreft het levensonderhoud en er wordt zoveel mogelijk milieu vriendelijk
'geboerd', mede bedoeld als voorbeeld voor boeren in de omgeving. Verder
wordt er energiezuinig gebouwd en waar mogelijk met zonne- energie gewerkt.
Longo Maï bestaat sinds 1973, ontstaan uit een groepje jonge Oostenrijkers en Zwitsers als protest tegen de bestaande maatschappelijke verhoudingen. Ze heeft vooral donateurs in Zwitserland, die bijdragen aan de kosten van aankoop van grond en bouwmaterialen en voor het voeren van politieke acties in de breedste zin van het woord.
Longo Maï betekent 'dat het lang moge duren'.
Er zijn nu 10 concrete locaties in
6 verschillende landen, allen met een eigen insteek al naar gelang de omstandigheden
en mogelijkheden. Er wonen zo'n 160 volwassenen en nog een aantal kinderen.
Niemand heeft een eigen inkomen of bezit, een volwassene heeft één kamer, een echtpaar ook. Over het algemeen
moet er heel hard gewerkt worden. Besluiten worden unaniem genomen.
De reis is voorbereid met een viertal bijeenkomsten met potentiëlele deelnemers. Het verslag is voor een gedeelte geschreven door Jeanne-Marie en is voor een ander gedeelte geschreven door Marjan.
De deelnemers waren René Lehnherr van Longo Maï, Hanneke en
Geert van Artimobiel, die voor het vervoer en de foerage zorgden en Jeanne-Marie,
Marjan Nieuwenhuis, Trudi van Bemmelen, Bart Rovers, Corrie van Eert-Smetsers
en Jacquelien de Savornin Lohman.
Verslag
Oost Duitsland.
Zo. 15.07 zijn we met een
gehuurde bus, een Ford Transit, 9-persoons, vanuit Amsterdam, via Enschede,
Osnabruck, Hamburg, Lumbeck het voormalige Oost-Duitsland ingereden. Tot
donderdag verblijven we bij Hof Ulenkrug, een coöperatie van Longo Maï,
in Dargun in de deelstaat Mecklenburg-Vorpommern (MV), in noordoost-Duitsland.
Weetje: koningin Wilhelmina was met prins Hendrik von Mecklenburg getrouwd!
Hof Ulenkrug is aangekocht
in 1994: een mooie en goed uitziende boerderij met een uit rood baksteen opgetrokken
huis en twee reusachtige schuren met o.a. een graandrogerij, een zagerij
en een timmerwerkplaats. Daarnaast is men bezig met de bouw van een nieuw
woon- en gastenverblijf omdat er te weinig woonruimte is. Hiervoor gebruikt
men o.a. strobalen en lemen muren en er staat al een prachtige leemkachel.
Veel woonwagens/bouwketen verspreid over het terrein waar mensen wonen/
te gast zijn. Voor de (nu drie) kinderen is er een apart huis gebouwd.
We hebben een uitvoerige rondleiding over het terrein gehad door Ieke, die onze gastvrouw was.
Dieren: 45 schapen en vele lammeren met een schaapsherder, 2 ezels, 2 paarden, 8 varkens, ganzen met een ganzenhoedster, witte eenden, 3 indische eenden, kippen en 6 koeien. Wat opvalt is de ruimte die de dieren hebben, zowel binnen als buiten. En dat er geschikte ruimtes voor hen zijn gebouwd, zoals voor de koeien een stal met een heel royale uitloop naar buiten. Elk jaar worden in het najaar 8 biggen gekocht, die na een jaar geslacht worden voor het vlees. Ook deze varkens hebben het goed op de Ulenkrug, mooi onderkomen en mooi royale buitenruimte. Verder worden enkele lammeren geslacht, anderen verkocht. Worst, spek en hammen voor eigen gebruik en de verkoop.
Verder een zeer grote groente- en kruidentuin en bloemen, een boomgaard met appels, peren, bessen, kersen en zelfs een perzikboom en 52 ha grond (waarvan 12 ha gepacht). Zij verbouwen o.a. granen (haver, tarwe, rogge en spelt). Maken hun eigen zaaigoed en doen onderzoek naar welke oude rassen van granen het goed doen op de zanderige leemgrond in deze omgeving. Hof Ulenkrug/ LM zet zich in voor het recht op gebruik van eigen zaaigoed, wat de EU wil voorbehouden aan enkele grote ondernemingen.
In de schuren zijn vele nesten met
jongen van zwaluwen, vier soorten waaronder twee door de EU-richtlijnen beschermde
soorten. De jongen staan op het punt van uitvliegen, een prachtig gezicht.
Voor zonnepanelen heeft de Ulenkrug 50 procent subsidie gehad van de EU. Wat zijzelf niet aan elektriciteit gebruiken vloeit terug in het elektriciteitsnet. Ze krijgen hiervoor meer betaald per kWh dan wat zijzelf moeten betalen op de momenten dat de zon niet of onvoldoende schijnt. Per saldo verdienen ze hierdoor in 20 jaar hun investering terug en hebben al die tijd gratis elektriciteit. Ook zijn er zonnecollectoren voor warm water.
Er liggen veel dikke planken gestapeld op de Ulenkrug te drogen, kunnen worden klaargemaakt voor de bouw in hun eigen zagerij. De bomen worden in het bos omgehakt en met een mobiele zagerij van een vriend achter een auto ter plekke hanteerbaar gemaakt.
In Duitsland moeten jongeren die
een vak leren 2 of 3 jaar als gezel langs enkele timmerbedrijven trekken.
De Ulenkrug heeft regelmatig enkele gezellen onder haar hoede in verschillende
vakgebieden.
Die Wende: een gesprek met een onderwijzeres die de Wende in 1989 (val van de muur ) aan den lijve heeft ondervonden en de Wende als een cultuurshock heeft ervaren. Van de ene op de andere dag mochten de DDR-schoolboeken niet meer gebruikt worden. Eerst was er niemand werkloos en nu heeft de meerderheid geen werk meer. (van haar 6 broers en zusters waren er meteen na de Wende 5 werkloos!). De grote hoeveelheid cultuur onder het communisme bestaat niet meer. Jongeren trekken weg naar de stad met leegloop op het platteland als gevolg. Ook verdienen Oostduitsers voor vergelijkbaar werk nog steeds minder dan Westduitsers, terwijl bv de huren vergelijkbaar zijn met het westen (3 kamerwoning eerst 36 euro, nu 346 euro). Haar oudste dochter woont in Berlijn en doet onderzoekswerk voor de universiteit en heeft een "Ostgehalt" (Oostduits inkomen). Uit deze verhalen komt naar voren dat de ommekeer heel veel bij de mensen teweeg heeft gebracht. De onderwijzeres zelf was jarenlang haar orientatie kwijt en heeft bij Longo Maï een rustplek gevonden
Het rechtsextremisme is hier behoorlijk
groot, 8 procent is NPD, en Longo Maï houdt er rekening mee dat deze
jongeren op hun terrein kunnen komen. Ze sluiten nu bv altijd alle staldeuren
en zorgen dat er geen losse voorwerpen op het terrein liggen en dat er een
licht aangaat bij beweging. Het is weleens gebeurd dat één van de kinderen op de bus wachtte om naar
school te gaan en in elkaar geslagen is. Het rechtsextremisme wordt in de
hand gewerkt door de weinige opleidingsmogelijkheden, de werkeloosheid en
de vele teleurstellingen: de mensen blijven na de Wende arm, een gefrustreerd
gezinsleven (sociale armoede). Kinderen die na 1990 zijn geboren zien werkloze
ouders die drinken.
Voorr de Wende kende het communisme
grootgrondbezit. Het communistische systeem heeft LPG's ingevoerd
= LandwirtschaftsProdukzions
Deze LPG's bestaan nog altijd, alleen na de Wende op een andere manier: als een GmbH (BV), met veel minder betaalde krachten - soms zelfs met enkele mensen. De boeren verpachten nog steeds hun grond, 1 a 2 ha, aan deze grote bedrijven. Zij verbouwen granen, koolzaad, maïs en soms zonnebloemen en asperges.
Naast akkerbouw is er veel fruitteelt:
kersen, frambozen, appels, peren. Een kersenbiertje bij de plaatselijke drankenhandel
kost 0,62 euro!
Mecklenburg-Vorpommern is een arme deelstaat (officieel 28% werkloosheid, in werkelijkheid het dubbele) en heel erg mooi. Mooie en veel natuur, vlak tot heel klein beetje glooiend. Je kunt hier goed wandelen en fietsen. Het toerisme is in ontwikkeling; bijna geen industrie en een paradijs voor waterliefhebbers en zonaanbidders: veel meren en de Ostsee, met zijn duinen en stranden.
Een typische bouwstijl voor deze regio is rode baksteen en vakwerkhuizen met rode baksteen. In heel ex-Oost-Duitsland zijn na de Wende met subsidie uit West Duitsland doorgaande wegen geasfalteerd en de voorkanten van de huizen in de verf gezet met diverse kleuren.
Als je een dorp inrijdt, ga je altijd over een deel kinderkopjes. Heeft wel wat. Leuke dorpjes trouwens en veel Aldi's en Lidl's; ook andere supermarkten en veel middenstand. Vriendelijke en behulpzame bevolking.
We hebben de omgeving ook verkend. We zijn naar Stralsund aan de Ostsee geweest. Deze voormalige Hanzestad aan de Oostzee staat op de lijst van UNESCO. Een prachtig pleintje met een prachtig stadhuis en ernaast de Nicolaikirche, met een prachtig interieur met veel kleuren en waar van alles te zien is.
Doorgereden naar Insel Ruegen, dat
bekent staat als een paradijs voor de natuur-, strand en waterliefhebber.
En inderdaad, een mooi eiland. Aan de oostkust van dit eiland in Prora
is Hitler halverwege de dertigerjaren zelfs begonnen met het bouwen van een
"Seebad" voor het ontvangen van 20.000 badgasten per week. In die tijd was
vakantie voor 'arbeiders' nog heel ongewoon.
We hebben dit 1 km lange, grauwgrijze, eentonige gebouw gezien, althans
delen ervan. In gedeelten ervan zijn musea ondergebracht. Voor dit vakantieoord
werd een spoorlijn aangelegd om de 20.000 gasten wekelijks te vervoeren. In
die tijd werd er dus al groots gedacht aan het vervoeren van grote groepen
mensen. Bizar gegeven.
Vlakbij waar we verbleven zijn we
door de velden naar Dargun gelopen, 6 km, en in een plaatselijk museum
geweest waar de lokale, oude beroepen werden uitgebeeld als schoenmaker, smid,
landbouwer. Een heel verhaal over de Duitsers die tijdens het Habsburgse Rijk
(of Pruisen?) naar heel Oost-Europa uitgewaaierd waren en na de 2e W.O. deze
landen moesten ontvluchten en o.a. in de DDR als vluchtelingen opgenomen zijn
- 1 miljoen naar MV, waarvan 50.000 personen naar Dargun e.o.
Protest tegen grootschalige varkensflat
Do.19.07 zijn we naar het zuiden gereden:
Onderweg bij een bevriend echtpaar hartelijk ontvangen en gepraat over een Nederlandse boer/investeerder - Straathof genaamd - die bezig is om in een dorp in de buurt een grote varkensflat te gaan installeren waar zo'n 60.000 varkens zullen verblijven. Jaarlijks gaat het dan om 250.000 varkens.
In Nederland heeft deze boer al
meerdere varkensbedrijven (o.a. in Gelderland) en ligt hij overhoop met de
provincie omdat hij regelmatig de regels overtreedt. (houdt bv. 20.000 i.p.v.
14.000 varkens). Dat dorp in Duitsland is heel erg tegen de komst van zoveel
varkens en doet er alles aan om dit te voorkomen.
In Basta, zo'n 70 km ten oosten
van Berlijn bij een gezin op een boerderij geslapen hebben. Op deze plek
was het de bedoeling om de eerste Longo Maï locatie in Oost Duitsland
op te zetten. Toen dit niet lukte vanwege allerlei ingewikkelde grondregelingen
waarbij de vroegere adel de onteigende grond weer terug kreeg, is men uitgeweken
naar het Noordoosten van Duitsland, de Ulenkrug. Alleen Peter is gebleven,
en hij probeert hier met veel inspanningen te overleven. De gebouwen zijn
in zijn bezit en de grond pacht hij van een prive-boer en van de voormalige
Treuhand. Op deze 20 ha verbouwt hij granen en maïs. Daarnaast heeft
hij varkens en koeien. In dit gebied, Oderbruch, hebben zich zo'n 100 jaar
geleden Nederlandse boeren gevestigd die groenten in kassen verbouwd hebben.
Er zijn hier nog steeds kassen, maar door de concurrentie uit Spanje is men
overgestapt op het verbouwen van kwalitatief betere groenten om te kunnen
blijven "existieren". Er blijken hier bedrijven van 6.000 ha te zijn ...!
Het gebied Oderbruch heeft tot Pruisen
behoord. Tijdens de tweede WO is Basta "8 x front" geweest (Duitsers tegenover
Russen), waardoor mensen gevlucht zijn. Na de oorlog teruggekomen en vonden
ze dode mensen en dode dieren die zij bij elkaar "geraapt" hebben en in een
kuil gegooid hebben. Er worden nog weleens botten gevonden.
Polen
Vr. 20.07. We verlaten Duitsland en rijden Polen in; eerst aan de Duitse douane onze paspoorten laten zien, geen Poolse douane gezien. We bobbelen de eerste 40 km over betonplaten over de A4 heen. We zien liftende jonge soldaten, veel vrachtauto's, vooral Poolse en soms Duitse nummerplaten, grauwgrijze huizen en soms op instorten staande schuren, in de verte - richting Tsjechische grens - bergen, oude en rode combines die het graan dorsen, veel groen, ook door bosgebied.
Hoe dichter we Krakau naderen, hoe mooier en glooiender het landschap wordt, met kleine akkers.
We vinden de stadscamping Clepardia snel. Deze ligt in een buitenwijk, mooi in het groen, goed verzorgd met plantenbakken, is klein en rustig en internationaal. En enorm beveiligt!. We verblijven in drie huisjes: douche, warm water, bedden met beddengoed, waterkokertje, tv en één huisje met keuken.
Op deze stop kan eenieder zijn/haar gang gaan. We ontbijten gezamenlijk en verder spreken we niets af. Dit bevalt goed en is een mooie overgang naar de volgende coooperatie.
Za. 21.07 en zo. 22.07
Krakau is een ontzettend mooie, propere
en levendige stad met een zuidelijke uitstraling en veel historie. De oude
stad, met de Rynek Glowny - een middeleeuws plein dat tot de grootste
van Europa behoort - is het letterlijke middelpunt. Dit hele plein staat
op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Het is vergelijkbaar met het San Polo plein
in Rome. In het midden staat de Lakenhal met daaronder een uitgebreide bazaar,
aan de rand de prachtige kerk. Er zijn terrassen, zie je jongeren basketballen/voetballen/
klimmen/capriolen uithalen met die plankjes (...), vele koetsjes voor een
rondrit, ook vrouwelijke koetsiers, mini wagentjes voor een rondrit zodat
je niet alles hoeft te lopen.. In die oude stad, die behoorlijk uitgebreid
is, rijden weinig auto's, de straten worden voortdurend met water bespoten.
Wawel-heuvel: aan de rivier Wisla liggen de kathedraal en het kasteel tegen elkaar aan. Dit is het symbool van de Polen, al eeuwenlang. Hier hebben tot de 18e eeuw koningen geleefd en zijn zij in de kathedraal gekroond en bijgezet.
Er is nog een Jodenwijk, Kazimierze,
met 5 synagogen en twee kerkhoven, voor alles wordt entree gevraagd.
In Krakau zijn tijdens de 2e W.O. veel Joden vermoord. Auswitsch-Birkenau
is hier in de buurt. In deze wijk is de film Schindlers List van Steven
Spielberg opgenomen. In Krakau heeft Schindlers Fabrik gestaan. Schindler
heeft veel Joden van de dood gered.
Oekraïne
Ma. 23.07 vertrekken wij naar de
Oekraïne, ons volgende avontuur. We moeten rekening houden met een lange
dag rijden, niet alleen qua aantal kilometers maar ook zeker enkele uren
oponthoud bij de grens en een minder goed wegdek. En in de Oekraïne is
het één uur vroeger.
Van Krakau via Slowakije naar Oekraïne. Bij de grensovergang hebben we lang oponthoud: 6,5 uur! De Oekraiense douane bij Uzgorod heeft ons teruggestuurd, omdat wij een kopie van het kentekenbewijs van de bus bij ons hadden en dat accepteerde zij niet. Op zich natuurlijk heel vreemd dat wij kopie bij ons hadden, maar het busverhuurbedrijf in Amsterdam had gezegd dat een kopie okee is.
Om een lang verhaal kort te maken: de groep, behalve Hanneke en Geert, is vanuit Slowakije met twee auto's meegelift de beide grenzen over. Te voet mocht niet meer sinds een maand ... We moesten wel heel lang wachten: zowel bij de Slowaakse als de Oekraiense douane was men intussen gaan avondeten en dan ligt alles stil!. Op Oekraiens grondgebied aangekomen, zijn wij door een bevriende man van de LM naar ons verblijfadres gebracht, waar we na 3 uur rijden om middernacht aankwamen en in 3 groepjes bij gastgezinnen ondergebracht werden. 's Nachts nog warm gegeten bij hen!
Hanneke en Geert hebben ondertussen
in Slowakije een betrouwbare plek voor de bus gevonden, waar deze al die
tijd dat wij in Oekraïne waren (5 dagen) heeft gestaan. Zij zijn de
volgende dag grotendeels per openbaar vervoer en liftend gekomen.
Longo Maï
Di. 24.07 - vr. 27.07 verblijf in Nischnje Selischtsche (Transkarpatië, Oost Oekraïne) bij gastgezinnen op 350 meter hoogte
We verblijven bij gezinnen die het
verhoudingsgewijs redelijk goed hebben. Althans, de meesten van ons hadden
het zich armer voorgesteld. Een paar zaten bij Sacha, directeur van de lokale
school en spreekt Frans. Marianna geeft Franse les op deze school. Wij hebben
met z'n vieren een hele etage tot onze beschikking waar het gezin gewoonlijk
woont, nl. woonkamer, slaapkamer, keuken en badkamer. Zij en hun 2 kinderen
slapen zolang bij zijn ouders die op hetzelfde terrein aan de overkant wonen.
Het gezin, zoals zovelen in deze regio, heeft enkele koeien en varkens voor
de melk resp. vlees, kippen en een groentetuin. Het toilet is buiten, zonder
water, waarbij je elke keer langs een zeer gevaarlijk blaffende herdershond
moet lopen, die weliswaar in een afgerasterd hok zit maar toch doodeng is.
Op de wegen is weinig verkeer, veel bussen. De doorgaande wegen zijn gedeeltelijk okee, maar soms ook weer heel slecht. De zijwegen zijn meestal met grote en ook diepe gaten, of helemaal van keien, ze lopen hier en daar door een rivier, met enge hangbruggen van een plankje en een touw als leuning. Het straatleven ziet er levendig uit: iedereen loopt, fietst of gaat per paard en wagen of met kruiwagen langs de brede asfaltwegen zonder stoep of parallelweg, dat gaat de hele dag door, ook 's avonds. Gevaarlijk met auto's die snel rijden en kinderen. Oudere vrouwen in het zwart; vrouwen met schorten, zittend en keuvelend voor hun huis. Bedelaars en gehandicapten.
Veel grote huizen in aanbouw, worden
afgebouwd zodra er weer geld en menskracht is.
Het boerenleven ziet er eenvoudig uit: veel handwerk - een zeis is een veel gebruikt gereedschap om het gras te maaien - omwoelen van het gehooide gras met een hark, transport van het hooi per kruiwagen of met paard en wagen. Het boerenbedrijf is nog middeleeuws, kleinschalig, iedereen een koe en een varken en wat kippen, kleine percelen met aardappels, bonen en maïs, veel braakliggend land, fruitbomen, geen machines, onaantrekkelijk voor jonge mensen.
Officieel werkt 3,5 miljoen Oekraïners
in het buitenland, vooral in Spanje, Portugal, Italië en Tsjechie;
onofficieel zijn het er 7 miljoen! Dat is zestig procent van de mannen die
seizoenwerk in het buitenland doen en dan niet beschikbaar zijn voor het werk
rondom het huis en de bouw van huizen. Dat is heel veel op een bevolking van
48 miljoen. De bevolking is in 10 jaar met 5 miljoen mensen afgenomen.
In Oost Oekraïne zijn in 110 jaar zeven wisselingen van regeringen/ regiems en van grenzen geweest
Het geloof is Grieks-orthodox, een
afscheiding van het katholicisme. In dit gebied hangt men hier nog erg aan,
ook de jeugd. Dit voorkomt in de dorpen verveling en drugsgebruik, wel drugs
in de stad. De kerkdaken zijn bijzonder en van hout.
Het landschap en de natuur zijn mooi. Transkarpatië, de regio waarin wij verbleven, staat hier bekent om. De Karpaten is een heuvel- en berggebied tussen Roemenië, Hongarije, West-Oekraïne en eindigend via Polen in Slowakije. Transkarpatië heeft tot het Habsburgse Rijk behoord. Ook de Ottomanen kwamen tot hier.
De eerste twee dagen was het weer
heet: 38 graden, zelfs voor hier veel te warm. Pufff! De laatste dagen waren
normaal voor hier: 30-32 graden.
Het dorp, rondleiding
De eerste dag heeft Olga, een 24-jarige Oekraeense die op een van de 10 beste universiteiten van haar land gestudeerd heeft, ons in het culturele centrum ontvangen en ook als tolk gefungeerd bij de rondleiding. Zij vertaalt het Oekraens van docente Oxanne naar het Engels en doet dit erg goed. Ook kun je goed merken dat zij betrokken is bij en trots op haar cultuur en land.
School: 400 kinderen, 41 docenten (7 mannen en 34 vrouwen, 40 uur per week), 6-17 jaar, 2e taal op school is Frans en eventueel ook Engels mogelijk, drie maanden zomervakantie en in die periode wordt het gebouw weer op orde gebracht door de leerkrachten zelf: houten vloeren opnieuw verven, ander verfwerk, reparaties e.d.; dus een oude, kleurrijke school die goed onderhouden wordt. Salaris van een docent is E. 200 per maand, dit is te weinig om met een gezin van te leven en iedereen scharrelt er nog wat bij via een koe, varken, kippen, groentetuintje en fruitbomen.
Ook heeft deze school het beste volleybalteam van heel Oekraïne en staat dit land 7e op de wereldranglijst. Stille getuigen van dit hoge niveau zijn de vele bekers die op de werkkamer van de directeur staan.
Eén klaslokaal in ingericht als 'museum'
met allerlei handnijverheid en gereedschappen uit de omgeving.
Met een subsidie van 10.000 euro
van de Zwitserse regering is er een bio-toilet in de school gebouwd:
droge toiletten en houtsnippers. Dit betekent waterbesparing en goede mest.
Het mooie is dat de kinderen zo enthousiast zijn dat zij dit aan hun ouders
vertellen en zij dit ook overnemen, de kosten voor aanleg zijn dan bijna nihil
en het voordeel voor een gezin is groot.
Kaasmakerij: deze is sinds 2003 in werking. Zes mensen hebben er een betaalde baan. Zo'n 400 gezinnen uit 5 dorpen brengen de melk van hun koe(ien) die ze zelf niet consumeren hier naartoe. De melk moet aan kwaliteitseisen en hygienische criteria voldoen en moet minimaal drie liter zijn. Eén maal per maand is betaaldag (een welkome aanvulling op hun inkomen), wat meteen een gezellig uitje is.
De gemiddeld 700 liter per dag wordt
verwerkt tot 3 soorten kaas die in heel Transkarpatië verkocht wordt.
Longo Maï en weer de Zwitserse regering hebben steun verleend. Over
twee jaar zijn alle noodzakelijke voorzieningen aangebracht en kan de kaasmakerij
zelfstandig draaien, onafhankelijk van subsidies. Ze schrijven inmiddels
zwarte cijfers. Dit eigen bedrijf heeft veel problemen moeten overwinnen
zoals corruptie en onstabiliteit van het systeem.
Een ander neveneffect van de kaasmakerij was dat er zuiver water nodig was. De bron van boven op de berg is hiervoor gezuiverd en beschermd en wordt via leidingen naar het dorp geleid. De kaasmakerij, ziekenhuis, school, kleuterschool en het culturele centrum hebben nu zuiver drinkwater, voor de rest van de woningen is dit niet het geval. De bevolking drinkt zelf water met teveel nitraten en colibacterien, voor bezoekers zoals wij moet al het drinkwater gekookt worden.
Na een heerlijke lunch met wodka
- daarmee start je elk maal! - wordt de rondleiding vervolgd.
Kindergarten: 100 kinderen van 1 tot 6 jaar, ook enkele slaapzaaltjes waar een aantal kinderen halverwege de dag rust. Eerst was de creche/ kleuterschool alleen zomers open omdat er geen verwarming was ('s winters: -20 a -30 graden). Na een bedelactie onder de bevolking is er nu verwarming en is de school het hele jaar open. Een groep kinderen heeft voor ons gezongen, heel leuk. De kleinsten zaten heel schattig in hun ontblote bovenlijfjes ons continu aan te kijken.
's Avonds een heerlijke picknick aan de rand van het bos met een kampvuur waarop gekookt wordt, later onweer en regen. Dat mocht ook wel na die hitte. Op deze plek was ook de gezuiverde waterbron voor de voorzieningen in het dorp.
Bezoek aan Khust: een stadje van 30.000 inwoners, waar naast Oekraïners ook Hongaren, Roemenen, joden en zigeuners wonen. Hier hebben veel joden gewoond. In de 2e W.O. zijn veel joden uit andere landen hier naartoe gevlucht, omdat het hier het langste veilig was (in uithoek gelegen); toch opgepakt en naar nabij gelegen concentratiekamp gebracht. Er wonen arme en rijke zigeuners, de armen in "tabor", in getto's, waar Aids heerst die nog onder controle is. In Kiev en Odessa kent men een grote Aids-problematiek.
Door een oude Tsjechische wijk gelopen. De Tsjechen hebben hier tussen de 2 wereldoorlogen in - toen nog Tsjecho-Slowakije! - scholen gebouwd. Er hangt een vreedzame, rustige sfeer met een mooi plein en geplaveide straten.
Marktdag in Khust: veel aanbod van groenten en fruit, oude vrouwen in het zwart met fruit van hun boom. Ook veel bedelende kinderen en volwassenen in de straten, eentje kruipend op zijn knieen. Veel zichtbare handicaps die je in Nederland niet meer ziet.
Geluncht in een goed restaurant: 35 euro voor 11 personen incl. drank. Het eten en drinken is hier goedkoop.
Ook nog een bezoek aan een kindertehuis in de buurt gebracht (200 kinderen). Voor het bestaan van dit tehuis werden zij niet ouder dan 20 jaar. Door de aandacht en de zorg nu wel. Ze gaan na hun 20e naar een andere plek. Vaak zijn het kinderen die door hun ouders aan de kant van de weg achtergelaten worden. De helft zijn zigeunerkinderen. Ook werken zij op het land en met vee, althans de gezonde. Er zijn veel jonge bedlegerige kinderen. We krijgen de indruk dat zij hier goed verzorgd worden, voorzover dat mogelijk is voor minder dan 1 euro per kind. Vrijwilligerswerk is mogelijk.
Bezoek aan Hof Zeleniy Hai, de nieuwe Longo Maï locatie op een heuvel zo'n 6 km van het dorp. In aanbouw is een nieuw huis (het oude huis verlaat men zodra er op de nieuwe locatie telefoon en Internet is). Een aantal werklui is aan het werk, vnl. zigeuners. Eentje is bezig met het gooien van een mengsel van stro en zelfgemaakte leem tegen het plafond en daarna egaliseren; het blijkt een oude techniek van de zigeuners te zijn.
Het dak zal op de traditionele manier van deze regio gebouwd worden: 17.000 plaatjes vurenhout, specialistisch werk dat nog door enkele families gebeurt. Het hout wordt in gelijke grootten gehakt (niet gezaagd) en geschaafd die deels en dubbel over elkaar heen gelegd worden. Dezen gaan onbehandeld 35 jaar lang mee en behandeld 50 jaar, dit is net zo lang als bij ons dakpannen meegaan!!.
Op de nieuwe locatie van 7 ha staat al een grote schuur en twee kleinere huisjes. Er is een bron voor het water. Het terrein is glooiend, om de grond wordt op dit moment een hek geplaatst, er komt veeteelt en landbouw. Grenst aan bossen en is geschikt om te kamperen. Er staan enkele grote notenbomen en er worden er meer geplaatst. De bedoeling is om dit najaar te beginnen met het persen van notenolie, dit kan in kleine hoeveelheden verkocht worden en geldt als een delicatesse. Later volgt nog pompoenolie.
Volgend jaar wordt er nog een gastenhuis
gebouwd. De totale kosten voor de aankoop van het huis, gebouwen, waterbron
en alle gereedschappen en voorzieningen is 110.000 euro. Het lijkt me potentieel
een prachtige locatie met veel mogelijkheden.
Het Hof heeft dezelfde opzet
als de andere L.M. locaties: zelfvoorzienend, door de bewoners gezamenlijk
'bestuurd', besluitvorming met consensus, lopende projecten ondersteunen
en uitbouwen en nieuwe initiatieven ontplooien.
Enkelen van ons bezoeken nog de oude
LM-locatie, een groot huis waarvan de huur is opgezegd, weinig grond.
De nieuwe locatie lijkt veel meer mogelijkheden te hebben voor het bouwen
van huizen, zelfvoorzienende activiteiten als landbouw, veeteelt, groentetuin
en fruitbomen als voorbeeldfunctie voor de regio.
Situatie van Longo Maï in de Oekraïne
Oostenrijker Juergen die zich bezighoudt met diverse projecten en hier vanaf het begin actief is, vertelt over z'n werkzaamheden en moeilijkheden die LM daarbij heeft moeten overwinnen.
L.M. is in 1989 begonnen door een vriendschap met een Oekraiense journalist. De basis van L.M. zijn coöperatie s, alleen niet hier. De Oekraïners hebben tijdens het Sovjetregime deze vorm van samenwerking gekend als kolchozen en zij associeren dat met: "everybody steals and nobody works".
Daarom is L.M. in de Oekraïne
begonnen als een sociaal project, waarbij samenwerking met de lokale bevolking
wordt opgebouwd. Het eerste doel was vertrouwen winnen en dat heeft veel tijd
gekost. Uitleggen, geduld, géén haast hebben, ontdekken, het zijn belangrijke
aspecten voor het welslagen van de L.M. inzet in de Oekraïne.
Er draaien nu de volgende projecten:
- kaasmakerij: zie eerder!, werkgelegenheid, aanvulling inkomen voor kleine boeren,
met als neveneffect schoon drinkwater voor een stukje van het dorp.
- bio-toilet, zie bij de school, besparing water en geeft mest, uitzaaiing naar gezinnen, klein investering.
- cultureel centrum in dorp: ontwikkeld om jongeren weer hoop te geven en uit dat gevangenisgevoel te komen zoals zij hun dorpsleven ervaren. Zij doen niets om uit dit gevoel te komen, omdat zij zeggen dat het onmogelijk is. L.M. heeft voorwaarden geschapen om iets aan deze situatie te doen door het opknappen, huren (met een huurcontract van 33 jaar vanaf 2002) en het exploiteren van dit centrum. Het is ontmoetingsplek geworden, met o.a. een goedlopende bar, grote keuken waar regelmatig collectief gekookt wordt, grote zaal voor film en theater, sport, dansavonden en een eigen muziekgroep. Binnenkort komt er ook een pc ruimte met internet.
- taalcentrum in de 'grote' stad, werkgelegenheid en de mogelijkheid om russisch te leren.
- stimuleren van beginnend toerisme, o.a. door onderbrenging van toeristen in gastgezinnen
- opzetten van een eigen locatie voor zelfvoorziening en als voorbeeld voor de omgeving voor lonende kleinschalige agrarische activiteiten.. Ze zijn al begonnen met de productie van droge worst, salami, ham en appelsap. Nieuw is het plan voor het maken van notenolie en pompoenolie, wordt in het najaar 2007 mee begonnen.
- internationale netwerken onderhouden,
o.a. voor beinvloeding van het beleid van de EU
Dit alles met de bedoeling om aan boeren uit de omgeving te laten zien dat kleinschalig boeren loont zodat er minder mensen voor seizoenarbeid naar het buitenland gaan.
De werkwijzen bij het kleine boerenbedrijf
staan tegenover de opvattingen binnen de EU over grootschaligheid. Het is
de bedoeling van L.M. om met deze concrete voorbeelden invloed uit te oefenen
op het EU-beleid.
Al met al een zeer gastvrije ontvangst,
heerlijk gegeten met vooraf en tijdens het eten wodka! Op de laatste avond
nog een optreden van Hudaki-groep, waarin ook Juergen speelt: mooie Transkarpatische
muziek en zang. De lokale mensen hadden er een mooie, zwierige nationale dans
bij.
Hongarije
Za. 28.07 - ma. 30.07
Met een Oekraïnse publieksbus in Uzgorod de grens over: paspoort- en goederencontrole. In Slowakije hebben we "onze eigen" luxe (!) bus weer. Hoe dichter we onze bestemming naderden hoe drukker het werd: overal feest en langs de kant van de weg liftende jongeren. Rond middernacht kwamen we bij onze verblijfsplek in Kapolc, ten NW van Balatonmeer, aan waar het volop feest was: typisch Hongaarse muziek met violen. We vielen met onze neus in de boter. Prachtig!
Csaba legt uit in het Duits: op deze plek, Ilona Malom, wonen 7 jonge volwassenen en 3 kinderen in familieverband samen (niet als gemeenschap). Zij zijn in deze omgeving opgegroeid en wilden niet wegtrekken, omdat het hier een mooie omgeving is grenzend aan een nationaal park (oud vulkanisch gebied) en waar 32 watermolens nu een woonfunctie hebben; ook die van hen. Zij maken sinds 1998 speeltuinen voor scholen van robiniahout (hardhout wat daar veel groeit in de bossen, groeit ook in Nederland, in 30 jaar geschikt voor de kap) en soms gemaakt van eikenhout. Na 5 jaar hadden zij ook de benodigde EU-certificaten. Zij verkopen vooral in eigen land en een beetje in Zwitserland. Zij hebben concurrentie van goedkopere speeltuinen uit West-Europa, maar zij kunnen er goed van leven, hoewel de toekomst er vanwege toenemende concurrentie wel wat somber uitziet. Voor extra inkomsten hebben een kampeerterrein aangelegd met buitentoilet, buitendouche en overdekte buitenkeuken. Ook hebben ze een groentetuin, een tiental varkens, een koe en kippen, en schapen.
Longo Maï heeft hen in het begin financieel ondersteund met leningen. Zij zijn nog altijd goed bevriend met elkaar. Ze onderhouden het contact o.a. met mensen van LM die naar de Oekraïne reizen en IIona Malom als tussenstop gebruiken.
Wij zijn middenin het grootste culturele
festival van Hongarije terechtgekomen. Voor de 19e keer is er 10 dagen lang
van alles te doen in zes dorpen: zigeuner- en jazzmuziek op straat en podia,
veel kraampjes met o.a. keramiek en boeken, huizen en tuinen zijn opengesteld,
tentoonstellingen, eten en drinken, het hele dorp doet mee. Het was een drukte
van belang, alleen Hongaren, 200.000 bezoekers, erg gezellig en zeer bezienswaardig.
De gewoonte is dat jongeren liftend van het ene naar het andere dorp gaan.
De ontvangst was heel hartelijk en
ongedwongen. Onvervalste gulaszsoep gegeten, en niet anders!
Oostenrijk
Di. 31.07 - 02.08 Longo Maï-coöperatie
in Bad Eisenkappel (Karinthië, vlakbij de grens van Slovenië)
Sinds 1977 is hier de eerste L.M.vestiging opde boerderij Hof Stopar, op 930 m hoogte middenin het gebergte van de Karawanken, gevestigd. Een tweetalig gebied (Duits en Slovenisch). De grens is in 1918 getrokken en er is een Sloveense minderheid.
In het begin werd er vreemd tegen
de coöperatie aangekeken. Vanaf 1973, toen L.M. actief werd in
de streek en op zoek ging naar een locatie, was er een hetze tegen L.M. met
een wekelijks artikel in de krant. Dit is helemaal omgeslagen. In september
viert men hier haar 30-jarige bestaan.
Duits gezinde nationalistische politici
vonden in de jaren 80 het spreken van 2 talen niet goed. Longo Maï heeft
dit aangevochten en pedagogen uitgenodigd om dit te onderzoeken: het spreken
van meerdere talen blijkt juist een voordeel. Deze kwestie heeft heel lang
gespeeld. Langzaamaan gaat men er anders over denken, maar het speelt nog
steeds. De basisscholen zijn dank zij de inzet van L.M. tot op heden tweetalig.
Op Stopar wonen 6 volwassenen en 3 jongeren die door de week in Wenen studeren. Men heeft 17 ha grond, waarop schapen grazen (65 moederschapen en 130 lammeren) met een schaapsherder. Twee groente- en kruidentuinen. Twee grote schuren, géén ruimte buiten voor de varkens en konijnen. De varkens worden 's ochtends 10 minuten uitgelaten! Konijnen, kippen, 30 volken bijen.
Verder heeft L.M. een ruimte voor vergaderingen, cursussen (jongeren leren hoe schapen te scheren bijv.) en seminars. Er is een voorraadhuisje uit 1810 met drie verdiepingen voor de opslag en het bewaren van zaden, granen en vlees, De dikke planken zijn 200 jaar oud en zijn met de bijl gemaakt, ook de houtverbindingen, twee balkons, huisje staat los van het huis. Alles blijft heel koel dank zij het dikke hout en het houten dak. Veel van deze voorraadhuisjes bij boerderijen zijn nu verdwenen door de koelkasten.
Men leeft van de verkoop van lamsvlees, salami, spek, wol, honing (een vrouw is imker), kruidenthee, arnica en betalende gasten.
We slapen in een prachtig gastenhuis met keuken, toilet en douche. Voor het eerst sinds Polen hadden we weer warm water en een binnenwc, dit was toch wel heel prettig. Voor het gastenhuis kunnen we 's ochtends ontbijten in de zon. Het was echt de atmosfeer van de bergen: de diepte van het zonlicht, de lucht, de stilte, fantasties.
Je kunt echt merken dat Hof Stopar
al lang bestaat en dat de inrichting van de grond en de bouw voltooid is.
Heike, die hier sinds 1977 woont, zit in een naburige landbouworganisatie, en zet zich in voor het sterk maken van en de samenwerking tussen bergboeren en bergboerinnen "ueber die Grenze": Karinthe en Slovenië. Hierover heeft zij ook een boek geschreven.
Helmut houdt zich bezig met de vrije radio. Na veel inspanning, tot aan het Europese Gerechtshof in Straatsburg toe, heeft men een licentie gekregen. Er was veel weerstand vanuit de Oostenrijkse TV- en radiowereld die een monopoliepositie had.
Zij waren ook bevriend met diverse journalisten ten tijde van de Balkanoorlog in Joegoslavië. L.M. heeft toen een journalistennetwerk (AIM) opgezet als tegenhanger van de oorlogspropaganda door de media. De journalisten van onafhankelijke kranten konden hun verhaal niet kwijt, hadden ook geen contact meer met elkaar en wisten dus niet wat er gebeurde in de andere gebieden. De journalisten konden hun berichten naar Parijs sturen en van daaruit werd alles samengebracht en weer naar alle aangesloten journalisten gestuurd. Dit netwerk kreeg de steun van de EG en van de Zwitserse en Nederlandse regering. Tijdens het op handen zijnde feest van Stopar komen ook journalisten die deel uitmaakten van het journalistennetwerk.
In Oostenrijk worden 24 talen gesproken, inclusief die van migranten. L.M. maakt zich sterk voor het vrije woord, want de Oostenrijkse overheid wil dat inperken. Via de EU wil L.M. bewerkstellingen dat minderheden hun eigen radio mogen hebben, dit speelt nog steeds. Ter vergelijking: Nederland heeft 300 vrije zenders!
Wij maken met Strauko, een Karinthische Sloveen en vriend van L.M., een bijzondere wandeling door een klein dal dat niemand kent en waar maar twee maal per week een groepje belangstellenden komt. We zien o.a. een prachtige waterval en een partizanenschuilplaats.
We eindigen in het in 1983 opgerichte
Partizanenmuseum. Jonge boerenzonen in Karinthië vochten met
de Duitsers mee. Degenen die deserteerden, doken de bergen in; sommigen gedurende
de hele oorlog. In Joegoslavië, onder het bewind van Tito waartoe ook
Slovenië behoorde, ontstaat verzet tegen Hitler, de zgn Tito-partizanen.
Dit verzet is vlak daarna ook naar de Sloveense minderheid in Karinthië
overgeslagen, de zgn. Kaernt-partizanen. Oostenrijkers verraadden Kaernt-partizanen.
Buren verraadden elkaar, zelfs familieleden deden dit! Al in 1942 hadden
de partizanen een gedeelte van Karinthië bevrijd!! Door dit verzet heeft
Oostenrijk na de 2e W.O. haar onafhankelijkheid snel gekregen en haar grenzen
behouden. De problematiek speelt nog steeds binnen families, maar erover
praten is nog te pijnlijk.
Terugreis
Vrijdag en zaterdag zijn onze reisdagen terug naar Nederland. Vrijdag is de tweede regendag op deze reis, verder hebben we prachtig weer gehad, af en toe iets te warm. We hebben pech met een lange file bij München, maar verder verloopt alles prima. Nog een kampeerovernachting en een evaluatie we zijn weer veilig in Nederland.
Het was een onvergetelijke, unieke
en fantastische reis waarin we veel gehoord en gezien hebben, met een gezellige
en actieve groep. Om een deelneemster aan te halen: een ongeregeld zooitje!
Als je ons soms in de bus als een stel pubers hoorde, door elkaar en opgewonden
als we bijv. een grens of een coöperatie naderden, of gewoon zomaar. Sowieso
hadden we de neiging om ons overal mee te bemoeien :-) !
Opgewonden hebben we ook een aantal aspecten van Longo Maï besproken/ bediscussieerd. B.v.
-. hoe komen de verschillende L.M. locaties op ons, groepje leken, over. Zou je er zelf willen wonen.
-. hoe ziet de toekomst van LM eruit wat betreft:
- politieke actie
- inleveren inkomen en eigendommen, hoelang nog hanteerbaar
- weinig persoonlijke woonruimte
- oprichten nieuwe LM-locaties, waar en waarom?
-. samenstelling van de LM-locaties
- geen minder validen
- hoe is het voor homo's/ lesbo's om deel te nemen aan L.M.
- mensen worden ouder, hoe moet dat later
- hoe is het voor jongeren om nu nog in te stappen?
-. hoe elitair is LM
11 augustus 2007
Marjan Nieuwenhuis