Aanloopdag 'Wonen en Werken bij Emmaus', op zaterdag 27 november 2010 bij Omslag

De Aanloopdag op 27 november bood de achttien deelnemers een bijzondere kennismaking met de woon- en werkgemeenschappen van Emmaus in Nederland. Er waren verschillende bewoners van Emmaus-communiteiten en we brachten een bezoek aan Emmaus-Eindhoven (de naaste buren van Omslag).
Aan het eind van de middag werd het 'Emmaus Onthaal' toegelicht.

De dag begon voor tien mensen al rond 12:00 uur, met een biologisch-vegetarische lunch in de werkruimte van Omslag, en geleidelijk aan druppelden ook de anderen binnen. Deelnemers kwamen uit verschillende hoeken van het land, en ook Emmaus was goed vertegenwoordigd, door (kern)groepsleden van Emmaus-Den Haag (Prinsegracht), De Bilt, Parkwijk (U) en Tegelen. Vanuit Emmaus-Nederland was Joost Slis aanwezig.

Terwijl Omslag-medewerker Dick Verheul een groep mensen in de bibliotheek meer vertelde over de werkzaamheden van Omslag, en over de zeven andere organisaties in het grote woon-werkpand waar Omslag is gehuisvest, werden in de werkruimte de stoelen in een cirkel geplaatst en beamer en projectiescherm klaargezet. Om 14:00 uur startte het inhoudelijke programma, met een korte kennismakingsronde langs de aanwezigen.

De Emmaus-beweging

Daarna was het woord aan Joost Slis, die een korte schets gaf van Emmaus in Nederland en van de belangrijkste basiswaarden en kenmerken van

de wereldwijde Emmaus-beweging: waarde teruggeven aan spullen, maar vooral ook aan mensen; samen wonen en werken; economische onafhankelijkheid en kringloopbedrijvigheid. In Nederland zijn bijna 30 Emmaus-vestigingen (zie overzicht) - de meeste daarvan fungeren als winkel waar welvaartsresten worden ingezameld en verkocht. De opbrengst uit de verkoop gaat naar sociale projecten in binnen- en buitenland. Van deze 30 groepen fungeren er negen ook als woongemeenschap, in: De Bilt (U), Den Haag, Eindhoven, Haarzuilens (U), Haren (NB), Itteren (L), Langeweg (NB), Tegelen (L) en Utrecht-Parkwijk. Alle Emmaus-groepen worden gevormd door mensen die uit een probleemsituatie komen en mensen die er om idealistische motieven voor kiezen om bij Emmaus te werken en/of te wonen. Binnen de woon-werkgemeenschappen zijn alle bewoners samen verantwoordelijk voor het runnen van de tweedehandsspullenmarkt, en ook voor het gezamenlijk voeren van een huishouding met alles wat daarbij hoort. De groep voorziet in zijn eigen inkomsten; wat overblijft wordt weggeschonken.

Alle Emmaus-groepen in Nederland maken deel uit van de wereldwijde Emmaus-beweging, die in 1954 werd gestart door de Franse priester/politicus Henri Groues, beter bekend als Abbe Pierre (1912-2007). Hij zette zich in voor huisvesting en humane leef- en werkomstandigheden voor daklozen, en in de strenge winter van 1954 startte hij de eerste Emmaus-communiteit voor daklozen die anders zouden doodvriezen onder de Parijse bruggen. Samen met daklozen bouwde hij illegale huizen op gekraakte stukken grond, onder het motto 'liever illegaal wonen, dan legaal sterven'. We bekeken wat filmfragmenten over het leven van Abbe Pierre. Meer over het onstaan van Emmaus >>>
Nu, ruim 50 jaar later, zijn er wereldwijd meer dan 300 Emmaus-groepen, verspreid over Afrika, Azië, Noord- en Zuid-Amerika en Europa. (zie: Emmaus Internationaal). Het belangrijkste basisdocument voor alle Emmaus-groepen is het Universele Manifest.

In 1966 startte in Nederland de eerste Emmaus-groep, in een voormalige varkensschuur van een landgoed in Haarzuilens (U). We bekeken een kort

e film uit 2006 over deze woon-werkgemeenschap, waarna Joost een verdere toelichting gaf op het samen wonen en werken binnen Emmaus: ,,Een belangrijk kenmerk van de woon-werkgemeenschappen van Emmaus is dat het ontmoetingsplaatsen zijn met een mix van mensen vanuit een probleemsituatie en mensen die vanuit idealisme kiezen voor Emmaus. Binnen een groep is iedereen nodig; ieder zet zich in voor hetzelfde doel en heeft hetzelfde belang, ook qua immateriële waarden; binnen Emmaus groeit iedereen! Je helpt jezelf vooruit door anderen iets aan te bieden. Emmaus is geen charitatieve instelling en ontvangt geen subsidies. Elke Emmaus-groep verdient zijn eigen geld; er zijn geen cliënten of hulpverleners; je bent collega's van elkaar. Emmaus kent een doe-cultuur: niet passief afwachten, maar samen aan de slag! Binnen Emmaus kan iedereen meedoen. De taken worden onderling verdeeld en alle bewoners ontvangen eenzelfde bedrag aan zakgeld. Huisvesting, voeding, vaste lasten en ziektekostenverzekering komen voor rekening van de gemeenschap. Alle - gezamenlijk verworven - inkomsten die niet nodig zijn voor de eigen groep - worden geschonken aan aan sociale doelen en projecten; alle leden van de groep hebben ook daarin een gelijke zeggenschap''. In de meeste Emmaus-groepen is ook aandacht voor bewust consumeren - Eko, Fair Trade - en sommige groepen verbouwen hun eigen groenten.

Basisbeweging
Joost benadrukt da

t Emmaus vooral een basisbeweging is van autonome groepen: ,,Elke Emmausgroep is economisch zelfstandig en kent een eigen cultuur en interne gang van zaken. Kenmerk van een basisbeweging is ook, dat alle bewoners en medewerkers tezamen beslissingen nemen, ook over de besteding van de verdiende gelden. Wel erkent elke groep het Emmaus Manifest als belangrijkste basistekst. Binnen Emmaus Nederland vindt een onderlinge uitwisseling tussen groepen plaats, en Nederlandse Emmausgroepen maken ook weer deel uit van het internationale netwerk van autonome basisgroepen. Emmaus werd weliswaar gestart door een priester-politicus, maar de beweging staat los van religies en politieke stromingen.
Enkele vragen en opmerkingen: Klopt de indruk dat binnen Emmaus de idealisten vaak vrouwen zijn en de 'hulpvragers' mannen? Is het bij Emmaus vooral hard werken? Hoe wordt omgegaan met 'probleemgevallen', is er veel treurnis, kommer en kwel? Verschillende aanwezige Emmaus-mensen gaan op deze vragen in. Joost: ,,Over het algemeen zijn vrouwen beter in staat een eigen sociaal netwerk te vormen, bij Emmaus komen daarom vaker 'mannen van de straat', ofschoon dat sterk kan verschillen tussen de ene Emmausgroep en de andere. Beppie (Den Haag): ,,Binnen Emmaus Prinsegracht zijn ook drie kinderen opgegroeid; daar is de sfeer erg huiselijk''. Bij Emmaus is altijd volop werk te doen, maar wordt ook gelet op voldoende ontspanning, zoals spelletjes doen of op stap gaan. Persoonlijke problemen worden meestal in een-op-een gesprekken besproken; mensen met zware problemen (psychisch, verslaving) kunnen niet bij Emmaus terecht. Aanstootgevend gedrag of grof taalgebruik worden binnen de groep zelf gecorrigeerd. De sfeer binnen elke Emmausgroep is anders; die wordt immers gemaakt door de mensen die er wonen.

Emmaus Parkwijk (U)

Joke Kuipers: ,,De woon-werkgemeenschap van Emmaus-Parkwijk startte in 2003. We zijn onderdeel van een groen en sociaal wijkje 't Groene Sticht', in Utrecht-Leidsche Rijn. Op dit moment wonen we met twaalf personen, meerendeels mannen. Wie hier wil komen wonen, komt eerst kennismaken en een poosje logeren, daarna gaat het stapsgewijs verder, met een 1 op 1-begeleiding. Alles wat er in een gezin gebeurt, gebeurt ook bij Emmaus. Soms hebben bewoners een behoorlijk zware rugzak met levenservaringen, maar iedereen heeft een naam en een gezicht! We voelen ons heel vaak trots dat we iets voor mensen kunnen betekenen''.
Bij het realiseren van 't Groene Sticht, op een nieuwbouwlocatie aan de rand van een VINEX-wijk, met een oude boerderij en een voormalige mestsilo, werd gestart met een nieuwe Emmaus-woon-werkgemeenschap en een aparte opvang voor ex dak- en thuislozen. Daaromheen kwam een wijkje met 'betrokken buren': studenten, senioren en jonge gezinnen, in luxe koopwoningen, sociale huurwoningen, op kamers, in het gastenverblijf of in een woongroep. Er kwam ook een restaurant (gerund door mensen met een verstandelijke beperking) en verschillende bedrijfjes. Er is een buurttuin, waar biologisch wordt getuinierd. De wijk kent een levendige bewonersvereniging die allerlei activiteiten organiseert, zoals viermaal per jaar een 'cultuurplein'. Ook de mensen van Emmaus zijn actief in de buurt. Meer over 't Groene Sticht >>
Als vaste ('dragende') bewoner is het belangrijk om je eigen grenzen te bewaken. Emmaus Parkwijk stimuleert dat bewoners minstens een dagdeel per week iets anders doen, buiten Emmaus, bijvoorbeeld een cursus, sport, of therapie. Meer over Emmaus Parkwijk >>>

Emmaus Feniks (Teg

elen)
Marja Ebbers: ,,Zo'n 3,5 jaar geleden startten we een heel nieuwe Emmaus in een groot leegstaand klooster in Tegelen, eigendom van de Stichting Armenzorg, die zoveel ruimte niet nodig had. Onze groep huurt het hele complex tegen niet-marktconforme prijzen; we hebben een huurcontract voor 25 jaar. Er is ook een hele grote tuin bij. Het pand had flink wat achterstallig onderhoud. We startten met het verhouwen van de voormalige varkensstal tot een verkoopruimte met twee verdiepingen. Daarna begonnen we met het opknappen van de kamers, een voor een. We wonen momenteel met 17 bewoners - soms zijn dat er rond de twintig; het wisselt wat. Het enorme pand heeft heel veel mogelijkheden, en in de toekomst kunnen er ook andere groepen en activiteiten bij komen. We ontwikkelen de plek stap voor stap.
Waarom nam Marja dit initiatief? Ze vertelt: ,,Ik heb veel in het buitenland gewoond en gewerkt (in de gezondheidszorg), maar rond mijn vijftigste vroeg ik me af: 'is dit nou het leven dat ik wil?' Nee dus. Via Emmaus-Haren (NB) maakte ik kennis met de Emmaus-beweging, en ik kreeg groot respect voor Abbe Pierre. Met twee vrouwen startten we een brainstorm, we schreven onze ideeën op, mailden veel over en weer en kwamen vaak weekends samen. Zelf liep ik zes maanden stage bij Emmaus Langeweg. Intussen gingen we op zoek naar een ruime plek met meer mogelijkheden dan alleen kringloopbedrijvigheid. Zo vonden we het leegstaande klooster in Tegelen, met een moestuin van 3,5 ha. We startten er Emmaus-Feniks: naar de mythologische vogel die oprijst uit zijn eigen as - een mooie dubbele betekenis. In 2006 ontstond mijn wens om Abbe Piere te gaan bezoeken. Het is er nooit van gekomen. Wel wil het toeval, dat we op 22 januari 2007 de oprichtingsakte van Emmaus Feniks tekenden bij de notaris - het bleek de sterfdag van Abbe Pierre... Vooral de eerste twee jaren bezorgden me vaak buikpijn: hoe gaan we dit in vredesnaam allemaal betalen? We hebben bij de opstart financiele steun gevraagd en gekregen van andere Emmaus-groepen, en op een dag belde er een onbekende die een ruime donatie overmaakte... Zo gaat dat soms.Voor toekomstige grotere verbouwingen zullen we fondsen moeten gaan werven''. Meer over Emmaus Feniks >>>:

Emmaus Eindhoven
Tijd voor e

en theepauze. Hierbij schoof ook Jan Kersten (foto rechts) aan, kerngroeplid van Emmaus-Eindhoven. Na de pauze nam Jan ons mee voor een kort bezoek aan de naaste buren van Omslag.

Emmaus Eindhoven startte in 1978 eerst met een winkeltje op een andere locatie in de stad, maar al snel daarna bood de congregatie van de Zusters van Liefde hen onderdak in het toen leegstaande klooster aan de Genneperweg / Hoogstraat. Emmaus huurt een flink deel van dit complex. Beppie van den Berg (nu Emmaus-Prinsegracht/Den Haag) was lid van de eerste kerngroep. Jan leidt ons rond door de gezamenlijke keuken, de woonkamer en de ontmoetingsruimte. Daar wordt op zaterdag tijdens de markt koffie en thee geschonken; er is dan altijd een grote groep mensen die met elkaar zitten te praten. Op de twee etages zijn twee prive-appartementen en verder losse kamers voor de bewoners. Er kunnen zo'n tien mensen wonen. En we nemen een kijkje op de welvaartsrestenmarkt, die is opgedeeld in verschillende verkoophoeken en een paar kleine winkeltjes. Jan maakte tien jaar geleden de overstap van Ermmaus Langeweg naar Emmaus-Eindhoven. Hij is samen met Hilde Bos verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken. Eigenlijk is de kerngroep veel te klein.

Emmaus-Eindhoven heeft een groot verloop van tijdelijke bewoners, en er werkt ook een flinke groep vrijwilligers mee. De tuin wordt bijgehouden door een groepje dak- en thuislozen uit de reguliere opvang, met professionele externe begeleiding; als dagbesteding. Doorgaans wonen er acht a tien volwassenen bij Emmaus; elke zaterdag van 10:00-13:00 uur is er verkoop van spullen op het overdekte marktplein; het is dan altijd flink druk. Sinds kort is er ook op woensdagmiddag verkoop. Emmaus-Eindhoven is opgesplitst in twee stichtingen: het werkdeel ('Emmaus') en het woondeel (Abbe Pierre Huis). Medio 2010 opende Emmaus een winkel-'filiaal' in de ('Vogelaar')wijk Woensel, een sociaal experiment in samenwerking met de gemeente, het wijkopbouwwerk en de woningbouwvereniging. In de Emmaus-winkel, die ook een belangrijke sociale functie heeft, werken veel buurtbewoners mee die in ruil daarvoor een huurkorting krijgen. Jan: ,, Eindhoven telt heel wat kringloopwinkels, maar een onlangs gehouden enquette wees uit dat Emmaus met stip bovenaan staat, vanwege de informele sfeer, het internationale karakter, het sociale doel en... de lage prijzen''.

Weer ter

ug bij Omslag, maakten we een rondje langs alle deenemers om hun indrukken en ervaringen te horen. Dit is wat zoal werd genoemd: heel divers - interessant, meer inzicht in verschillen - mooie verhalen - wat een enthousiasme en energie van de Emmaus-mensen! - leuk om vandaag ook bij Omslag te zijn = ook een bijzondere plek - fijn om te zien: ieders 'passie' - elk op z'n eigen manier - deze dag maakt grote indruk (ook Omslag) - toch elke dag weer met je idealen aan de slag gaan - deze dag roept veel vragen in mezelf op (2x) - de passie is voelbaar en maakt blij - mijn deelname aan deze dag ervaar ik ook als een verbreding van Emmaus - mooi: geen hulpverleners of clienten; wel veel levenservaring - mooi inspirerend verhaal, over kracht vinden in dingen waarvan je dat meestal niet vermoed - inspirend, neem ik voor mezelf mee - zinvol - een leuke kijk in de keuken van Emmaus - ooit heb ik het Emmaus-virus opgepikt, nu verspreid ik het graag verder: genieten van waar we mee bezig zijn - omdat het om mensen gaat - ik zie veel parallellen met andere idealistische organisaties: het gaat om een leefstijl, niet om een 'baantje' en om een positieve keuze voor een ander soort maatschappij.

Vraag: dragende mensen zijn er wel continu mee bezig; hoe vang je dat op? Hierop kwamen vanuit de Emmaus-mensen verschillende reacties: ,,Dat gebeurt vaak uit eigen keus; het is je eigen wereld, je dagelijks leven. Je leert vanzelf je grenzen te stellen; je kunt en moet ook tijd voor jezelf nemen. Emmaus is veel meer dan werken of wonen; het is een leefwijze! Een voortdurende uitdaging en reflexie met jezelf over de vraag: waarom en waarvoor doe ik dit? Ik merk dat ik er telkens weer positief voor kies''.

Het Emmaus Onthaal
Tenslotte was het woord weer aan Jost Slis. Hij lichtte het 'Emmaus Onthaal' toe. Joost: ,,Zoals zoveel ideële organisaties, kampt ook Emmaus de laatste jaren met een terugloop van mensen die binnen de woon-werkgemeenschappen een dragende functie willen vervullen. Tegelijk is er een toenemende groep mensen die zoekt naar een zinvolle manier van samen wonen, werken en leven. Voor sommigen kan Emmaus een prachtige plek zijn, maar... Emmaus is bij menigeen nog niet zo bekend; soms zien of kennen mensen daar maar een klein stukje van. Daarom hebben de Emmausgroepen in Parkwijk, Langeweg en Tegelen het inititief genomen voor 'Het Onthaal': wie serieus nader wil kennismaken met het wonen, werke.n en leven binnen Emmaus krijgt de gelegenheid om gedurende minimaal zes maanden kennis te maken met drie verschillende woon-werkgemeenschappen (dat kunnen ook andere dan de drie genoemde zijn). ,,Je werkt, woont en leeft me met de groep, krijgt gratis huisvesting en voeding en ontvangt een Emmaus-zakgeld. Zonodig betaalt Emmaus in deze periode je ziektekostenverzekering. In dit halfjaar kun je je van binnenuit een goed beeld vormen van Emmaus, en kun je erachter komen of Emmaus wellicht ook jouw manier van leven zou kunnen zijn'', aldus Joost.
Deelname aan het Onthaal gebeurt niet in groepjes, maar er wordt telkens een op de individu afgestemd programma gemaakt. Meer >>>

Er waren deze middag tenminste drie mensen met een serieuze belangstelling om nader kennis te maken met Emmaus. Ook naar aanleiding van de aankondiging van deze Aanloopdag hebben al verschillende mensen contact met Emmaus opgenomen. Het ziet er dus naar uit dat het Onthaal mensen aanspreekt. Meer over Het Onthaal >>>

Na afloop bleven er zes mensen mee-eten, nadat we samen een lekkere maaltijd hadden bereid. Onder het eten werd er nog flink doorgepraat, vooral over 'leven volgens je idealen', een onderwerp waarover je bij Omslag niet snel raakt uitgepraat.

*) Zowel bij Emmaus Nederland als bij Omslag zijn verschillende publicaties en films over Emmaus aanwezig. Raadpleeg de database van de Omslag-bibliotheek.