Woon-werkprojecten

De Papenhulst, Den Bosch

Woon-werkpand 'De Paap' ligt in het oude stadscentrum van Den Bosch, op een steenworp afstand van de St. Jan. Er wonen dertig mensen. Samen met de inhuizige bedrijven huren ze het pand in zelfbeheer.

Volgens de overlevering werd het voormalige ziekenhuis Joan de Deo, aan de Papenhulst in de Bossche binnenstad in 1978 verschillende keren gekraakt. (Zie het smeuiige verslag over die episode). Uiteindelijk werd het pand door de bewoners zelf flink verbouwd tot woon-werkpand.
De bewoners van het nog steeds statige pand hebben zich georganiseerd in de Vereniging Papenhulst Blijft! Deze huurt het pand van een woningbouwstichting, maar heeft het in eigen beheer. Dat betekent dat de huurders verantwoordelijk zijn voor alle planning en uitvoering van het onderhoud; ze zijn weliswaar huurders maar ze gedragen zich als eigenaren.

Elf woongroepen

De bewoners zijn verdeeld over elf groepen of gangen. De meeste gangen hebben een gezamenlijke huiskamer, sommige mensen hebben een eigen keuken. Iedere gang heeft een gezamenlijke badkamer en wc. De verschillende woongroepen staan niet los van elkaar; alle bewoners vormen samen De Paap en zijn samen verantwoordelijk voor onderhoud, beheer en het goed verlopen van het gezamenlijk wonen en werken. Daartoe wordt er iedere zondagavond een huisvergadering gehouden, waar de lopende zaken, het onderhoud en de ideologische en principiële onderwerpen besproken worden.

Werkplaatsen en ateliers

De Papenhulst herbergt ook diverse werkplaatsen, zoals ontmoetingsruimte/eetcafe De Bunker; informatie- en documentatiecentrum De Stelling, verschillende ateliers waar muziekinstrumenten worden gemaakt en gerestaureerd; een oefenruimte voor het maken van muziek; poppentheater Poppenhulst en een theaterruimte waarin de Koningstheaterakademie is gevestigd. Daarnaast beschikt de Papenhulst over een grote moestuin.

Procedure voor nieuwe bewoners

Omdat wonen op De Paap echt iets is waar je bewust voor moet kiezen, maken de bewoners veel werk van de aannameprocedure. Alle bewoners moeten een deel van hun tijd aan De Paap besteden. Naar de huisvergadering komen, de algemene gangen poetsen en een taak nemen in het onderhoud is het minimale pakket. Verder moet je bereid zijn, ten bate van de minima, de woonlasten te nivelleren. Hiertoe is tijd, maar vooral ook inzet en betrokkenheid nodig. Verder moet je het leuk vinden om met zoveel mensen te wonen, want wonen in De Paap houdt niet op bij je eigen woongroep/gang. Serieuze belangstellenden kunnen altijd contact opnemen.

De Paap, Papenhulst 26, 5211 LC Den Bosch. Tel. 073- 6136921, infopaap@xs4all.nl

Vrijburcht, Amsterdam-IJburg

Voor het Steigereiland op Amsterdam-IJburg ontwierp Hein de Haan een duurzaam en relatief betaalbaar woon-werkcomplex: Vrijburcht.

Op 21 april 2007 vond de feestelijke opening plaats van het nieuwe woon-werkproject Vrijburcht, op het Steigereiland in Amsterdam-IJburg. Vrijburcht was het winnende plan van architect Hein de Haan, die daarmee de mogelijkheid verwierf zijn plan voor duurzaam en 'betaalbaar' wonen ook daadwerkelijk uit te voeren.
Vrijburcht is een in carrévorm gebouwd complex met 49 twee- en driekamer (koop)woningen, bedrijfsruimten, een eetcafé, crèche, gezamenlijke binnentuin met een kas voor het kweken van groenten, collectieve logeergelegenheid en een woongroep van mensen met een licht verstandelijke handicap. Onder de tuin ligt een parkeergarage met fietsenkelder. Bijzonder in dit complex is een theatertje, waarvan alle bewoners mede-eigenaar zijn. Het project werd ontwikkeld binnen het kader van collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO). De koopprijzen lagen tussen 180.000 en 280.000 euro.

Stichting Vrijburcht, G. van Aemstelstraat 27, 1091 TB Amsterdam. Tel. 020-6923007, info@vrijburcht.com

Emmaus Parkwijk, Utrecht

Sinds maart 2004 draait in de Utrechtse VINEX-wijk Leidsche Rijn een nieuwe Emmaus woon-werkgemeenschap: Emmaus Parkwijk.

Deze nieuwe Emmaus-vestiging is een unieke woonwerkgemeenschap met opvangfunctie, die wordt gevormd door mensen die uit een probleemsituatie komen en mensen die er uit idealisme voor kiezen om samen met hen te wonen en te werken. Het geld om de woon-werkgemeenschap te bekostigen verdient Emmaus zelf met hergebruik van 'welvaartsresten'. Deze kringloopbedrijvigheid zorgt niet alleen voor inkomsten, maar biedt ook de broodnodige structuur. Daarnaast draagt Emmaus met het inzamelen en verkopen van afgedankte spullen bij aan het milieu en geeft ze een signaal af tegen de overconsumptie. Met het geld dat overblijft, steunt Emmaus bovendien verschillende projecten in binnen- en buitenland.

Emmaus Parkwijk is gevestigd op 't Groene Sticht een unieke buurt, sociaal en groen met ruimte voor (ex) dak- en thuislozen om te wonen, te werken en deel te nemen aan het 'buurtleven'. De bewoners van de huur- en koopwoningen op het erf kiezen er bewust voor samen met hen te wonen en te leven. Op 't Groene Sticht is verder een restaurant waar verstandelijk gehandicapten werken. Dit is gevestigd in een voormalige boerderij. In de verbouwde mestsilo is een meubelwerkplaats. De kop van de boerderij doet dienst als pension voor (ex) dak- en thuislozen die werk hebben.

Emmaus-Parkwijk is opgezet door Emmaus Haarzuilens en aangesloten bij Emmaus-Nederland.
Kernwoorden voor Emmaus-Parkwijk zijn: sociale activering, maatschappelijke betrokkenheid, gemeenschapszin en motivatie en inspiratie.

Plaats voor nieuwe dragende mensen
Emmaus Parkwijk heeft plaats voor een nieuwe dragende medewerker die zich herkent in het volgende profiel: enthousiast, sociaal, verantwoordelijk, niet te beroerd om aan te pakken, initiatiefrijk, met interesse in het kringloopbedrijf en bereid om met de huidige inwonende, dragende krachten de dagelijkse leiding op zich te nemen. Maar die het bovenal leuk vindt om met anderen - waaronder dus mensen die uit een probleemsituatie komen - vorm en inhoud te geven aan het samen leven in de woongroep.
Emmaus biedt kost en inwoning plus zakgeld en een goede verzekering.
Reiskosten, cursusgelden, contributies worden door Emmaus voldaan. Verder heb je een eigen kamer, met de mogelijkheid door te groeien naar een grotere kamer met eigen 'natte voorzieningen'. Gemeenschappelijk De grote huiskamer en de keuken zijn gemeenschappelijk. Daarnaast biedt 't Groene Sticht allerlei boeiende activiteiten en contacten. De keuze voor Emmaus-Parkwijk leidt tot een gevarieerd en boeiend leven, met veel mogelijkheden om je persoonlijke talenten in te zetten. De uitdaging om met heel verschillende mensen samen te leven en te werken. De mogelijkheid om praktisch een steentje bij te dragen aan een beter milieu en de kans om goede doelen in binnen- en buitenland actief te ondersteunen.
Wie meer wil weten over Emmaus Parkwijk kan contact opnemen met Jan, of kijk eens rond op de website.

Emmaus-Parkwijk, Ab Harrewijnstraat 18, 3544 AL Utrecht. Tel. 030-2342850, e-mail: parkwijk@emmaus-utrecht.nl.

Pander, Den Haag

Krakers vanuit het complex De Blauwe Aanslag namen eind 1982 een grachtenpandje in bezit, verderop aan het Buitenom. Groot was de verbazing toen bleek dat dit pandje onderdeel was van een gigantisch complex: de oude meubelfabriek Pander die na het faillissement deels in gebruik was bij de Bescherming Bevolking, maar verder grotendeels leeg stond. Inmiddels wonen er 130 mensen!

De krakers waren enthousiast over de mogelijkheden van de oude fabrieksgebouwen. Er was ruimte voor alternatieve woonvormen naast gezinnen met kinderen, woonruimte voor alleenstaanden, jongeren, ouderen, betaalbare huren, kleine bedrijfjes en ateliers. Hoewel de gemeente andere plannen met de locatie had - sloop en nieuwbouw - lukte het de kraakgroep om steun voor hun plannen te vinden bij buurtbewoners en organisaties als Groepswonen door Ouderen, Schep je eigen Werk, Sosjale Joenit en Anders Wonen. Met hulp van architectenbureau DAK begonnen zij een succesvolle lobby richting gemeentelijke politiek, waarna (om een lang verhaal kort te houden), na zo'n zeven jaar onderhandelen, in 1990 het woon-werkproject Pander werd opgeleverd.

Meer dan buren
Inmiddels wonen er zo'n 130 mensen in het complex, in leeftijd variërend van één tot tachtig jaar. Ze zijn allemaal lid van de Vereniging Wonen Werken Pander. Het is een bonte verzameling Hagenaars: voormalige krakers, toekomstige yuppen, ouderen, studenten, gezinnen, kinderen, alleenstaanden, kunstenaars, ambachtslieden, ondernemers en idealisten. De bewoners van Pander vormen een min of meer hechte gemeenschap van binnenstadbewoners, die meer willen zijn dan zomaar buren van elkaar. Ze willen in zelfbeheer verantwoordelijkheid nemen voor hun woon- en leefomgeving.

Vereniging Pander beschikt over een gemeenschappelijke tuin, een bar annex ontmoetingsruimte, een werkplaats met gereedschapsuitleen en kantoorruimte, waar bewoners en gebruikers taken in het beheer op zich nemen. Ook taken als inschrijving, toewijzing en leegstandsmutatie worden binnen Pander door de bewoners zelf uitgevoerd. Regelmatig vergaderen bewoners en gebruikers over de gang van zaken in het complex. Het tweejaarlijks gekozen verenigingsbestuur en de verschillende werkgroepen zorgen voor de concrete werkzaamheden.

Pander is een fel begeerde woonplek en heeft dan ook een lange wachtlijst. Toch zijn belangstellenden altijd welkom op het maandelijkse spreekuur op de eerste zaterdag van de maand van 13:00-15:00 uur (niet januari, juli en augustus). Klik hier voor meer over Wonen in Pander.

Op verzoek worden groepen en belangstellenden in het complex rondgeleid.
Over Pander, en over het aangrenzende ecologisch gebouwde nieuwbouwproject De Waterspin, zijn verschillende boekjes verschenen, waarvan sommige ook in de Omslag-bibliotheek aanwezig zijn.

Zie ook het boek 'Kiezen voor de verandering'.

Vereniging Wonen Werken Pander, Binnendoor 32, 2512 XX Den Haag.

Het WG-terrein, Amsterdam

Je fietst er bijna ongemerkt langs. En toch is het een enorm terrein middenin Amsterdam Oud-West. Het WG-terrein: en dorp in de stad.

Als je vanaf de Eerste Helmersstraat onder de poort door gaat, waar vroeger de centrale receptie van het Wilhelmina Gasthuis was, sta je ineens in een autovrije straat met twee prachtige kastanjes aan weerszijden. Aan je rechterhand Paviljoen 1, aan je linkerhand Paviljoen 2. Deze statige gebouwen vormen samen het woon-werkproject van de Woon- en Werkvereniging WG-terrein. Het project ligt midden tussen andere gebouwen van het voormalige ziekenhuis die een nieuwe bestemming hebben gekregen.

Doel van de woon- en werkvereniging is ruimte te bieden - letterlijk - aan personen, groepen, instellingen en startende bedrijven, die financieel minder draagkrachtig zijn en om politieke of sociale redenen elders niet of nauwelijks terecht kunnen. Er wordt verwacht dat zij de intenties van het project onderschrijven, zoals maatschappelijke betrokkenheid, onderlinge solidariteit en mens- en milieuvriendelijkheid. Daarnaast proberen de bewoners met hun voorzieningen iets extra's te bieden aan de buurt en hebben ze een Weg Geef Fonds waar actiegroepen een bescheiden aanvraag voor kunnen indienen.

Geschiedenis
De paviljoens 1 en 2 werden in 1891 gebouwd in twee voormalige ziekenhuispaviljoens. In 1983 verhuisde het Wilhelmina Gasthuis naar het Academisch Medisch Centrum in de Bijlmer en het ziekenhuisterrein kreeg een nieuwe bestemming. Een deel van de oude gebouwen werd gesloopt en vervangen door nieuwbouwwoningen. Andere gebouwen bleven behouden en kregen een woon- of werkfunctie. Tijdens dit proces bleek er voor de twee paviljoens niet meteen een nieuwe bestemming te zijn. Op termijn zouden ze worden gesloopt om plaats te maken voor woningbouw.

Vanuit de buurt en maatschappelijke groepen is toen voorgesteld om in de twee paviljoens een woon-werkproject te realiseren met een maatschappelijke en sociale doelstelling. Hierbij werd Rataplan architecten (nu: architectenbureau Kwa) ingeschakeld. Door zoveel mogelijk in zelfbeheer te doen, moesten de woonlasten zo laag mogelijk blijven. De gemeente bleek bereid om de twee panden voor een periode van vijf jaar in bruikleen te geven onder de voorwaarde dat de bewoners zelf de noodzakelijke verbouwing zouden betalen. Dankzij een lening van de Triodosbank, waarvoor de bewoners persoonlijk borg stonden, bleek dit mogelijk. Rataplan architecten maakte een informatief boekje over de geschiedenis en de ontwikkeling van de paviljoens 1 en 2 van het WG-terrein.

Milieuvriendelijk
Het project bleek uitermate succesvol en na veel overleg, onderzoek en gelobby, kwam er toestemming om het project voort te zetten. Wel was een ingrijpende verbouwing noodzakelijk om de gebouwen aan de eisen te laten voldoen. Om dit haalbaar te maken, en voor de continuïteit van het project op langere termijn, werd een samenwerking aangegaan met woningbouwvereniging Het Oosten. Deze heeft de twee paviljoens aangekocht en verhuurt ze nu als een geheel aan de Vereniging WG. De Vereniging WG verhuurt de woon- en werkruimten aan de individuele huurders. De verbouwing is door de leden van de vereniging zo milieuvriendelijk mogelijk uitgevoerd, met milieubewuste materialen, geen tropisch hardhout, zonneboilers, vegetatiedaken, en waterbesparende douches en toiletten.

Wonen en werken
In totaal zijn er 86 wooneenheden verspreid over dertien groepswoningen ('woongangen'), variërend in omvang van vier tot elf eenheden. De sanitaire voorzieningen worden per gang gedeeld en soms ook de keuken. Sommige gangen functioneren als echte woongroep, in andere gangen blijft het samenwonen beperkt tot gebruik van de gemeenschappelijke voorzieningen en wat buren verder gezamenlijk hebben. Daarnaast zijn er zo'n 35 bedrijfsruimten, die onderdak bieden aan ambachtelijke bedrijven, kantoren, maatschappelijke en sociaal-culturele organisaties en ateliers. De bedrijfsruimten bevinden zich in principe op de begane grond, terwijl de wooneenheden op de verdiepingen zijn ondergebracht. Alles bij elkaar wonen er nu zo'n honderd volwassenen en twintig kinderen.
Binnen het project zijn verschillende organisaties gevestigd: Kinderdagverblijf Willemientje, het Gasthuistheater, Expositiezaal WG-kunst, Gered Gereedschap, de Fietsersbond afdeling Amsterdam, Vrijwillige Internationale Aktie, de Marokkaanse Vrouwenvereniging Nederland, Islamitische Bond van Ouderen, Vereniging van Ethiopiërs in Nederland, Vereniging van Senegalezen en het landelijk anti-kernenergie archief LAKA.

Samen wonen met engagement
Het WG is een mooie plek om te wonen en/of te werken: een groene oase in de stad, nog steeds met relatief betaalbare huren, sociaal en maatschappelijk geëngageerd. Maar je moet er wel wat voor doen: naast de huurbetaling wordt iedereen geacht een aantal uren mee te werken aan het beheer van het project en de gemeenschappelijke voorzieningen. En wie er gaat wonen moet het natuurlijk leuk vinden om samen met anderen te wonen of werken.

Een impressie van wonen in het WG staat op de video over Centraal Wonen.

Woon- en Werkvereniging WG-terrein, Ketelhuisplein 41, 1054 RD Amsterdam

Plantage Doklaan Amsterdam

Het complex aan de Plantage Doklaan 8 tot 12 in Amsterdam is een verzamelgebouw voor kunstzinnnig, cultureel en politiek rumoer in Amsterdam.

Het is vooral een praktisch ingestelde plek, waar zo'n dertig mensen dagelijks vertoeven: kunstenaars, theatermakers, vormgevers en andere creatievelingen. Verder huisvest het pand een kleine drukkerij en ook de Nederlandse afdeling van milieuorganisatie A SEED is er onder dak.

Op 3 januari 1998 werd de voormalige ambachtsschool aan de Plantage Doklaan 8-12 gekraakt. Het pand, om de hoek van Artis, werd jarenlang sporadisch verhuurd maar structurele plannen ontbraken. Totdat een groep krakers, afkomstig uit ontruimde culturele vrijplaatsen zoals de Graansilo en de Houtkopersburgwal, zich ervoor begon in te zetten om een permanente plek te creëren voor kunst en tegencultuur. Onder het motto 'Geen cultuur zonder subcultuur' werd de gemeente gewaarschuwd voor de consequenties van de op gang zijnde ontruimingsgolf van de Amsterdamse culturele broedplaatsen. De acties bleven niet zonder resultaat: de gemeente ontwierp het zogeheten 'broedplaatsenbeleid' en Plantage Doklaan 8-12 werd in dit nieuwe beleid een pilot-project.

Legale broedplaats

Doel van dit nieuwe gemeentelijke beleid is het realiseren van betaalbare woon- en werkruimte voor creatieve mensen met een hoge maatschappelijke betrokkenheid. Inmiddels is de legalisatie van het pand een feit en is de ingrijpende verbouwing achter de rug.

De verbouwing werd deels uitgevoerd door de gebruikers van het pand zelf, en deels door een aannemer. Voor de (voor)financiering van de aankoop van het pand en de verbouwing - alles bij elkaar zo'n 1,6 miljoen euro - werd een solidair flappenplan opgesteld. Want de gemeente zou pas met geld over de brug komen als de verbouwing helemaal klaar zou zijn. In januari 2005 was de verbouwing voltooid; dit feit werd gevierd met een spetterend feest.
Klik hier voor een verslag van de verbouwing.

Leven en werken in Het Plantagedok

De Plantage Doklaan is een collectief project waarin samenwerken en samenleven centraal staan. Werken en wonen zijn niet strikt gescheiden. Materiaal, kennis en ideeën worden voortdurend uitgewisseld en getoetst. Kunst is een belangrijk resultaat van deze uitwisseling maar dit staat niet los van het pand als ontmoetingsplaats. De betrokkenheid van de plantage-dokgroep is ook maatschappelijk en politiek georiënteerd.

De ongeveer dertig mensen die zich bijna dagelijks door het pand bewegen hebben uiteenlopende leeftijden en achtergronden. Ze delen eigenzinnigheid en gevoel voor het collectieve en ze stellen hun denkbeelden graag ter discussie. Maar ze lijden vooral vooral aan een gebrek aan zitvlees. Wat ze vooral willen is: dingen maken, mooie dingen maken!

Vereniging Plantagedok, Plantage Doklaan 8-12, 1018 CM Amsterdam, info@plantagedok.nl

De Grote Pyr, Den Haag

Een monumentaal schoolgebouw nabij het centrum van Den Haag werd verbouwd tot een ecologisch woon-werkcomplex in zelfbeheer.

De voormalige HBS, omgedoopt tot 'De Grote Pyr', moest de 'opvolger' worden van het vermaarde kraakpand De Blauwe Aanslag aan de Buitenom. Na jarenlange onderhandelingen bood de gemeente in 2001 de HBS aan als vervangende huisvesting. Verkoopprijs: een miljoen gulden. Maar de gemeente bood er drie miljoen bij voor het wegwerken van het achterstallig onderhoud. Met dat geld werd De Grote Pyr grondig, ecologisch verbouwd volgens een vijfjarenplan.

Meer dan een verzameling mensen en bedrijven

De Grote Pyr is meer dan 'alleen' een verzameling van bewoners en bedrijfjes. Het complex heeft een 'nuttig vloeroppervlak' van 3600 vierkante meter en biedt daarmee ruimte aan dertig (groeps-) woningen en twintig bedrijven, waaronder een drukkerij, staalwerkplaats, houtwerkplaats, een biologisch- vegetarisch cateringbedrijf en een kindermuseum. Naast woon- en werkruimten kwamen er ook openbare ruimten: een eetcafé en een concertzaal. De Grote Pyr vervult  daarmee ook een buurtfunctie.

Ecologie en zelfbeheer

Bij de verbouwing is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van tweedehands bouwmaterialen, minder milieubelastende materialen en -bouwwijzen, en ecologische warmte- en watervoorziening. Er werd gewerkt met een casco-ontwerp: de bewoners moesten zelf de keukens en badkamers inbouwen. Vanwege krapte in geld en tijd werd een bouwteam gevormd van vijf verschillende groepen: een aannemer voor een groot deel van de verbouwing, simpelere klussen werden uitgevoerd door de bewoners en gebruikers, en er werd meegewerkt door een internationale bouwbrigade.

Drie handige jongens hadden aan de verbouwing een volledige baan, betaald uit de bouwpot. De vijfde groep bestond  uit startende bouwbedrijven, zoals de staalwerkers en de timmerman, die daarmee tevens een basis hopen te legden voor hun eigen bedrijven in De Grote Pyr.

De Grote Pyr / Stichting WWW, Waldeck Pyrmontkade 116, 2518 JR Den Haag. Tel. 070-3626724, info@grotepyr.nl.

Woon-werkwinkelpand De Plu, Nijmegen

De Plu is een woon-werkwinkelpand in een voormalige paraplufabriek in de Nijmeegse wijk Bottendaal. De Plu wordt bewoond door jongeren en allerlei sociaal-culturele activiteiten vinden er onderdak.

Het voormalige fabriekscomplex werd in 1982 gekraakt en sinds 1984 gehuurd. In 1995 kocht de vereniging De Parapluiefabriek het pand zelf aan met het doel er betaalbare woonruimte voor jongeren te realiseren en er sociaal-culturele activiteiten onderdak te brengen. Zo werd op een democratische manier een plezierige een creatieve woon-werkplek gerealiseerd.
Er wonen zeven mensen en zijn er veel verschillende activiteiten en bedrijvigheden, o.a. een meubelwerkplaats, expositieruimte, kapsalon, café, schoenenatelier, motorgarage, muziekkelder en een binnenhuisarchitect. Activiteiten en bewoners dragen gezamenlijk zorg voor onderhoud en beheer van het hele pand. De Plu houdt regelmatig open dagen, en wie een indruk wil krijgen van de activiteiten in het pand kan ook op zaterdagmiddag eens binnenlopen.

De Paraplufabriek, Van Oldenbarneveldtstraat 63a, 6512 AT Nijmegen, postmaster@plu.nl

De Vrouwenschool, Nijmegen

In een voormalig klooster in Nijmegen-oost is sinds 1994 De Vrouwenschool gevestigd: een woonwerkpand in zelfbeheer van en voor vrouwen, met negentien woon- en tien werkruimten.

De Vrouwenschool heeft haar wortels in de feminstisch-emancipatorische beweging van de jaren zeventig. Het doel was en is nog steeds: een veilige plek bieden waar vrouwen zich persoonlijk, zakelijk en artistiek kunnen ontwikkelen. Van een 'alternatief kraakpand' ontwikkelde de Vrouwenschool zich tot een woon-werkpand in eigendom en zelfbeheer. Het initiatief startte al in 1979 aan de Gerard Noodtstraat; in 1994 betrokken de vrouwen een voormalig klooster aan de Dominicanenstraat in Nijmegen-Oost, dat zij nu in eigendom hebben.
De Vrouwenschool verhuurt zowel woonruimte als betaalbare werkruimte. Alle bewoners hebben een (zeer) ruime eigen kamer; de keuken, douches en toiletten worden gezamenlijk gebruikt. Naast de vast verhuurde ruimten, is er een gezamenlijke ruimte - 'de kapel' - die wordt gebruikt voor eigen activitenten, maar ook wordt verhuurd aan derden voor feesten, lezingen en cursussen en tentoonstelling. Tijdens de jaarlijkse Vierdaagse doet de kapel dienst als hotel.

De Vrouwenschool is een Vereniging van Eigenaren, wat betekent dat iedereen die er woont en/of werkt via haar lidmaatschap mede-eigenaar wordt van het pand. Met het oog op de doelstelling - bevorderen van zelfontplooiing van vrouwen - zijn de huren relatief goedkoop. Maar daar staat tegenover dat er affiniteit wordt gevraagd met de uitgangspunten van de School en er is veel zelfwerkzaamheid, zoals het plegen van onderhoud aan pand en tuin en verschillende bestuurlijke verplichtingen. In De Vrouwenschool wonen ook een paar kinderen.
Het zal geen verbazing wekken dat er veel animo bestaat om in De Vrouwenschool te komen wonen en/of werken.

De Vrouwenschool, Dominicanenstraat 6, 6521 KD Nijmegen. Tel. 06-15224121, Contactpersoon: Ingrid Sewpersad, e-mail: interesse@vrouwenschool.nl

Voorstaete-project, Utrecht

Dankzij een solidair financieringsplan en veel zelfwerkzaamheid kwam het Voorstaete-project in Utrecht tot stand. Dit bestaat uit politiek-cultureel centrum ACU, enkele woningen en low-budget hostel Strowis.

Na jarenlange leegstand werd in 1976 het pand Voorstraat 71-73 gekraakt. De begane grond, waar vroeger Automobiel Centrale Utrecht (ACU) zat, werd in gebruik genomen als filmhuis, café, concertzaal en actie- en informatiecentrum. De twee bovenliggende verdiepingen werden woonruimte. In 1993 dreigde het ACU ontruimd te worden, maar gelukkig werd tijdig het Voorstate-project ontwikkeld: het ACU, met het ernaast gelegen braakliggende terrein, zou worden aangekocht om er eigen woon- en werkruimten te creëren, in combinatie met een brouwerij, een café/concertzaal, een restaurant, een hostel en een stadspark. Voor de uitvoering van dit ambitieuze plan werd Stichting Voorstaete opgericht, die deskundig werd geadviseerd en begeleid door Vereniging Solidair. Via een solidair financieringsplan en veel zelfwerkzaamheid konden uiteindelijk twee projecten in zelfbeheer worden verwezenlijkt. Zo werd er een kwart miljoen euro op de kosten bespaard!
In het najaar van 1998 openden het nieuwe ACU en - om de hoek - lowbudget-hostel Strowis hun deuren:

Politiek-cultureel centrum ACU

Het ACU heeft een lange traditie. Na de kraak in 1976 werd het pand gebruikt als café en expositieruimte, met daarboven woonruimte. In 1978 begonnen de bewoners er een filmhuis en in 1983 werd het een kroeg annex kraakcafé. Vanaf 1985 ontwikkelde de plek zich onder de naam ACU steeds meer tot een alternatief cultuurpodium en als plek voor (politieke) themabijeenkomsten en benefietconcerten. In 1991 werd het parkeerterrein achter het pand in gebruik genomen door stadsnomaden, die er tot aan de verbouwing tot de huidige functie hebben gewoond.
Na de aankoop in 1997 werd het pand door tientallen vrijwilligers verbouwd tot een politiek-cultureel centrum op niet-commerciële basis. Het ACU werkt onafhankelijk van (gemeentelijke) overheden en draait helemaal op vrijwilligers. Nu biedt het ACU een scala van activiteiten, zoals een dagelijks geopend café, een veganistisch eetcafé, concerten, disco's, benefieten, politieke info-avonden en een voedselcoöperatie (VoKo), De inhoud van de fooienpot is nog steeds bestemd voor kleinschalige doelen en ook wie een vergadering wil beleggen kan nog altijd in het ACU terecht.

De ruimten boven het ACU werden verbouwd tot enkele zelfstandige woonruimten en kantoren. Deze ruimten worden in zelfbeheer verhuurd.

Politiek-cultureel centrum ACU, Voorstraat 71, 3512 AK Utrecht. Tel. 030-2314590, e-mail: home@acu.nl

Hostel Strowis

Low budgethostel Strowis huist in een monumentaal pand aan de Boothstraat (zijstraat van de Voorstraat), dat al in 1972 werd gekraakt. Nu is het een van de weinige leuke en betaalbare overnachtingsplekken in Utrecht. Ook dit zeventiendeeeuwse pand werd in zelfbeheer verbouwd met hulp van vrijwiligers. Hostel Strowis biedt een-, twee- en driepersoons kamers, maar je kunt er ook alleen een bed huren op een groepskamer (4 tot 14 personen). De ruime foyer op de begane grond is het hart van Strowis. Hier kan worden ontbeten, gekletst of spelletjes gedaan; er is een kleine bibliotheek en er zijn computerfaciliteiten. In de naastliggende keuken kunnen gasten hun eigen potje koken. Strowis beschikt over een prachtig aangelegde tuin, met een terrasje aan een vijver. Via de tuin is Strowis achterlangs verbonden met politiek-cultureel centrum ACU.

Hostel Strowis, Boothstraat 8, 3512 BW Utrecht. Tel. 030-2380280, e-mail:info@strowis.nl

Stichting De Weyst, Handel (NB)

De Weyst werd opgericht in 1984 in het voormalig Kapucijnen klooster te Handel en is gebasseerd op de ideeën van Mahatma Gandhi, Lanza del Vasto en de vredes- en milieubeweging.

Na jarenlang als leefgemeenschap te hebben gefungeerd, is De Weyst tegenwoordig vooral een groepscentrum dat accommodatie biedt aan tal van gezelschappen met diverse achtergronden (zang, dans en meditatie). Er zijn twee vaste bewoners.

In de moestuin en boomgaard wordt biologisch geteelt. De oogst wordt deels aan huis verkocht. Voor gasten in De Weyst wordt vegetarisch en biologisch gekookt met verse groenten uit eigen tuin en in de oude houtoven wordt nog op traditionele manier brood gebakken. Al sinds 1992 werkt De Weyst samen met de Reclassering en de Kinderbescherming, als werkplaats voor 'alternatieve taakstraf sacties'. Daarnaast is er ook altijd plek voor vrijwilligers en stagiaires voor hulp in de tuin, het gebouw (rijksmonument uit 1950) en bij de verzorging van de gasten.

De Weyst geeft eenmaal per jaar een nieuwsbrief uit, waarin ook het programma staat vermeld.

Stichting De Weyst, Pater Petrusstraat 21, 5423 SV Handel. Tel. 0492-322509, de_weyst@hotmail.com

Poortgebouw, Rotterdam

Het Poortgebouw, een monumentaal pand aan de Stieltjesstraat in de Rotterdamse kop van Zuid, biedt onderdak aan een woongroep van dertig personen en allerlei non-profit organisaties en activiteiten. Het Poortgebouw herbergt daarnaast ondermeer een Voedselkoop (VoKo) en een eetcafe-op-zolder.

Op 3 oktober 1980 werd het al jarenlang leegstaande Poortgebouw gekraakt door jonge activisten met als doel de gemeente te bewegen betaalbare huisvesting voor jongeren te realiseren. Omdat er plannen bestonden om in het pand, toen nog gelegen op het voormalige haventerrein, een 'eroscentrum' te vestigen, juichten de buurtbewoners de bezetting door de krakers toe. Twee weken later besloot de gemeenteraad het Poortgebouw om te vormen tot officiële jongerenhuisvesting. Om een dure en grootscheepse verbouw te voorkomen, lobbyden de krakers voor verbouw van het pand in zelfbeheer. Dat lukte. Een cascobeleid werd overeengekomen: Rotterdam zorgde voor de buitenkant en de bewoners huurden het pand en waren verantwoordelijk voor de binnenkant. Op voorwaarde dat zij de binnenkant zelf zouden renoveren. Zo creëerden de bewoners zelf 28 wooneenheden.

Anno 2006 wordt het Poortgebouw bewoond door een dertig personen tellende woongroep, waaronder vier kinderen. Ook nu geldt het casco-beleid dat de gemeente en de bewoners overeenkwamen nog steeds. De bewoners zijn georganiseerd in de Vereniging Poortgebouw, die in 1982 werd opgericht. Sindsdien heeft het huis niet alleen maar een woonfunctie gehad, maar ook onderdak geboden aan allerlei 'sociale en culturele interacties'. Zo is er een weggeefwinkel, een vegetarisch eetcafé - soms op zolder gehouden, tijdens een open theater-avond 'TheAtic' - een VoKo, een podium en beschikbare ruimte voor ideeële of kunstzinnige organisaties die niet kapitaalkrachtig genoeg zijn om professionele ruimte te huren.
"Het Poortgebouw is het levende voorbeeld dat open-minded, experimentele en een do-it-yourself mentaliteit de echte motoren zijn achter (sub)culturen en niet exploiterend materialisme en eeuwenlang lobbyen met de bureaucratie", zo beschrijven de huidige bewoners hun plek. Activiteiten van het Poortgebouw draaien voornamelijk op donaties en bezoekers van concerten e.d. betalen de kostprijs. Subsidies aanvragen is vaak niet mogelijk door het spontane karakter van de activiteiten.

Het merendeel van de internationale Poortgebouwers is actief binnen de Rotterdamse kunst- en cultuurwereld: een creatieve energie die dag en nacht zichtbaar en hoorbaar is in het Poortgebouw. De basis van dit alles wordt gevormd door een sociale, politieke en ecologische mentaliteit; de huisregels zijn a-hiërarchisch en gebaseerd op tolerantie, vrede, bewustzijn van de behoefte van de ander, en de vrijheid van gedachten en expressie.

Vereniging Poortgebouw, Stieltjesstraat 38, 3071 JX Rotterdam. Tel. 010-4771000, innbetween@hotmail.com

Het Kloosterhof van Gestel, Eindhoven

Het voormalige klooster aan de Hoogstraat 301a, b en c en Genneperweg 11 in Eindhoven biedt een dak boven vele hoofden: diverse woongroepen en zeven maatschappelijke organisaties vinden er onderdak, waaronder Omslag.

In 1983 namen vier zusters, verbonden aan de congregatie van de Zusters van Liefde van Schijndel, hun intrek in een toen deels leegstaand klooster aan de Hoogstraat, in de Eindhovense wijk Gestel. Hun doel: het complex een sociaal-maatschappelijke functie geven. Zelf hadden ze maar een klein deel van de ruimtes nodig. De overige ruimten werden verhuurd aan ideële organisaties. Binnen een jaar zat het klooster 'propvol' en bruiste het er van de activiteit en dat is sindsdien altijd zo gebleven. In september 2008 droeg de congregatie het beheer van het pand over aan een nieuwe stichting; het gebouw kreeg toen een nieuwe naam: Het Kloosterhof van Gestel. In 2010 werd ook de juridische eigendom overgedragen aan stichting De Hoogstrater.

Diverse zelfstandige woongroepen
Tot hun vertrek, eind 2017, vormden de vier zusters de kern van het Kloosterhof: de Hoogstraatgemeenschap. Inmiddels heeft deze woongroep een nieuwe samenstelling; zij bewoont het voorste deel van het complex.

De achterkant van het gebouw is al sinds 1978 in gebruik door de woon-werkgemeenschap van Emmaus Eindhoven. De vaste kerngroep van Emmaus bestaat idealiter uit drie of vier personen. In de gemeenschap wonen en werken ook altijd zo'n tien mensen mee die bij Emmaus tijdelijk onderdak vinden. De Emmaus-woongroep  voorziet in het eigen levensonderhoud door het inzamelen en verkopen van welvaartsresten. Elke woensdagmiddag en zaterdagochtend is er een drukbezochte welvaartsrestenmarkt.
De derde zelfstandige woongroep die in het complex is gehuisvest is de opnamegroep van De Combinatie, die tijdelijk opvang en onderdak biedt aan jongeren tussen 12 en 18 jaar die in een probleemsituatie verkeren.

In de zuidvleugel bevinden zich de woonruimten van Emmaus, een appartement van de Hoogstraatgemeenschap en op de eerste verdieping is een orthodoxe kerk.

Op de hoek van de zuidvleugel zijn de werkruimten van Omslag, Werkplaats voor Duurzame Ontwikkeling. Hier zijn ook de bibliotheek van Omslag en het Servicepunt Anders Wonen Anders Leven ondergebracht (de makers van deze website!).

Een medewerkster van Omslag woont ook op deze plek. Klik hier voor foto's van de binnen- en buitenlocatie van Omslag: de werkruimten, de medewerkers en voor een indruk van de activiteiten.

Een dak boven veel hoofden
De overige ruimten in het Kloosterhof van Gestel worden verhuurd als kantoor-, werk- en/of vergaderruimte aan uiteeenlopende maatschappelijke organisaties:  Vluchtelingen in de Knel en therapie-praktijk HeelSaem. In het complex is één voormalig klaslokaal bestemd voor incidentele verhuur aan externe groepen.

Af en toe worden in Het Kloosterhof van Gestel gezamenlijk activiteiten georganiseerd. Sommige bewoners delen voorzieningen, zoals wasmachines en een fietsenstalling.

De Hoogstraatgemeenschap, Emmaus en Omslag hebben elk de beschikking over een flink stuk tuin voor eigen gebruik. De tuin van Omslag ontwikkelt zich steeds meer als een ecologische sier-, eet- en leeftuin. Deze wordt regelmatig gebruikt voor eigen activiteiten en kleinschalige groepsbijeenkomsten.

Een klooster met toekomst
Medio 2008 droeg de Congregatie van de Zusters van Liefde het kloostercomplex over aan een nieuwe eigenaar/beheerder: stichting De Hoogstrater. In de statuten ligt verankerd dat het pand altijd een ideële en sociaal-maatschappelijke functie blijft houden. De overdracht werd begeleid door het Ana Maria Fonds OnroerendGoed, verbonden aan Vereniging Solidair. Meer over deze overdracht >>>

De vaste huurders hebben zich verenigd in Vereniging Het Kloosterhof van Gestel en zijn samen verantwoordelijk voor het inhoudelijk gebruik van het pand. Over Het Kloosterhof van Gestel is een folder beschikbaar (informeer bij Omslag).

LEESTIP: in december 2022 verscheen een uniek boek over de vier zusters, die het destijds (1983) leegstaande klooster nieuw leven inbliezen: Verbind de verschillen.

Het Landbouwbelang, Maastricht

Culturele vrijplaats Het Landbouwbelang ontstond in het voorjaar van 2002. Krakers namen de leegstaande graansilo in gebruik en creëerden zo een plek waar jong en oud terecht kan om zich creatief te uiten en elkaar te ontmoeten.

 Terwijl projectontwikkelaars, beleggers, politiek, banken en eigenaar gemeente Maastricht maar geen overeenstemming konden vinden over de bestemming en ontwikkeling van de oude graansilo Het Landbouwbelang, nam een groep doortastende studenten en kunstenaars het heft in eigen handen. Voor het gemak sloegen ze de bureaucratische weg over en realiseerden ze zelf vrijwillig een culturele vrijplaats. Hun motivatie: "De snelgroeiende en zich culturele hoofdstad noemende stad Maastricht heeft sterk de behoefte aan een plek waar zich op een laagdrempelige manier veel culturele initiatieven kunnen ontwikkelen". De royaal aanwezige ruimten, de mogelijkheden van het gebouw en de vrijheid werden en worden beschikbaar gesteld als werkruimtes, voor exposities, publieke ruimte, concerten en feesten of als repetitieruimte voor mensen die daarvoor nergens anders terecht kunnen.

Wonen, werken en cultuur

De vaste bewoners van Het Landbouwbelang organiseren zelf ook allerlei culturele activiteiten en projecten, zoals toneelavonden, concertjes, feesten, open podia, exposities etc. Dat de culturele broedplaats in een behoefte voorziet blijkt uit het feit dat steeds meer mensen en initiatieven hun weg naar Het Landbouwbelang weten te vinden. Om de contacten met de buurt en de stad te verstevigen, organiseert Het Landbouwbelang eens per jaar een grote Open Dag.
Bekijk een YouTube filmpje uit 2007 (4 min.)

Klik hier voor een verslag van een Duitse studente die eind 2003 in Het Landbouwbelang woonde.

Het Landbouwbelang, Biesenwal 3 (t/o Het Bassin), 6211 AD Maastricht, 043-3212411, landbouwbelang@gmail.com

De Nieuwe Proef, Wogmeer (NH)

In de Wogmeer, tussen Hoorn, Alkmaar en Heerhugowaard, is een woon-werkgemeenschap met een agrarisch karakter in opbouw. Een plek om te wonen en te werken met hoofd, hart en handen, op 45 minuten reizen van Amsterdam.

Hoeve Jacob van Duven-Voorden ligt in een nog een mooi groen gebied. Op de boerderij was er van oudsher al een combinatie van wonen en werken, en van werkender- en spelenderwijs leren. En dat was weer een deel van de dorpsgemeenschap. Op de (voormalige) proefboerderij leeft nog steeds de traditie van experimenteren en de resultaten daarvan laten zien: ideeën omzetten in daden. Zoals ontmoetingen en volwasseneneducatie - lokaal en internationaal - die nieuwe inzichten opleveren.
Onder de naam De Nieuwe Proef gaat de nieuwe woon-/werkgemeenschap verder in die traditie: experimenteren, ontmoeten, leren, de combinatie van wonen en werken en ook de behoefte (en noodzaak) met de groene ruimte bezig te zijn. Kortom met respect voor voor mens, natuur en milieu, ingevuld volgens de behoeften en verlangens van nu.

Agrarisch karakter

De Nieuwe Proef wil zich ontwikkelen tot een 'community' met een agrarisch karakter: een grote boerderij op het platteland, met ruimte voor ateliers, ecologisch landgebruik, cultuur, educatie en ontmoeting, een duurzame leefstijl en bewust omgaan met de cultuurhistorie. Tot een gemeenschap, waarin de mensen met hun verschillende achtergronden zich op hun gemak kunnen voelen en een aantal waarden in het leven delen. Jong en oud, met hoofd en/of met hand actief, staande in de samenleving, met eigen geaardheid en met enthousiasme.
Op De Nieuwe Proef is nog ruimte voor mede-bewoners: samen maar niet op elkaars lip. En er zijn mogelijkheden voor een eigen atelier, studio, trainings- of oefenruimte. Reacties via de website.

De Nieuwe Proef, Wogmeer 105, 1643 NH Wogmeer.

Nieuw Rijsenburg, Driebergen-Rijsenburg

Nieuw Rijsenburg is een op antroposofische leest geschoeide therapeutische woon-werkgemeenschap annex zorgboerderij. De gemeenschap is gevestigd op een biologisch-dynamisch landbouwbedrijf en bestaat al ruim vijfentwintig jaar.

Nieuw Rijsenburg biedt langdurige behandeling en begeleiding aan jong-volwassenen (18-28 jaar) met ernstige psychiatrische of levensloopproblematiek. Gedurende circa een jaar wordt de mogelijkheid geboden om, door een combinatie van wonen, werken en behandeling, het eigen leven zodanig vorm te geven dat zelfstandiger de weg in de maatschappij kan worden gevonden.

Wonen en werken

De leefwerkgemeenschap omvat een biologisch-dynamische boerderij met geitenhouderij, kaasmakerij, legkippenhouderij, melkveehouderij en groentetuin. Er zijn zestien plaatsen voor een klinische behandeling; daarnaast zijn er enkele plaatsen voor deeltijdbehandeling, waarbij alleen overdag het programma wordt gevolgd. De bewoners verrichten in een gezond dagritme fysieke arbeid op de boerderij: in de veehouderij, de kaasmakerij of de tuin, in de winkel, op de onderhoudswerkplaats, in de huishouding of in de keuken. In het werk, dat van direct belang is voor de leefwerkgemeenschap, ervaren zij het nemen van verantwoordelijkheid en het herstellen van de verbinding met een sociale omgeving. De bewoners moeten in staat zijn tot enige zelfstandigheid en zelfredzaamheid; ze mogen niet verslaafd zijn en men moet fysiek in staat zijn de lichamelijke arbeid te verrichten, die een agrarisch bedrijf met zich meebrengt.

Uitgebreid sociaal programma

Nieuw Rijsenburg biedt 24-uurs begeleiding en een sociaal-therapeutische omgeving met ruimte voor expressie en aanvullende antroposofische therapieën, zoals kunstzinnige therapie, euritmietherapie, uitwendige behandelingen en biografische begeleiding. Er is een uitgebreid sociaal programma met activiteiten binnenshuis en culturele activiteiten buitenshuis. Er wordt gezond gegeten. De maaltijden worden bereid in de eigen keuken. De producten van de boerderij zijn grotendeels voor eigen gebruik maar worden ook verkocht in de boerderijwinkel.
In het slaaphuis heeft elke bewoner een eigen kamer met wastafel, bureau en kast. Er zijn gemeenschappelijke ruimtes waar de bewoners samen eten, therapie hebben of recreëren.
De begeleiding richt zich op verder herstel en terugkeer naar de eigen of een nieuwe leefsituatie. Een verblijf van ongeveer een jaar in de leefgemeenschap kan een vervolg zijn op behandeling in de Bernard Lievegoed Kliniek. Deze kliniek resorteert samen met Nieuw Rijsenburg onder de Stichting ter Bevordering van Antroposofische Psychiatrie. Klik hier voor meer info.

Een leuk artikel over Nieuw Rijsenburg verscheen in juni 2001 in antroposofisch maandblad Motief.

Nieuw Rijsenburg, Langbroekerdijk 2, 3972 ND Driebergen-Rijsenburg. Tel. 0343-515571.

Enkele andere sociaal-therapeutische woon- en werkgemeenschappen op antroposofische grondslag:

• De Borgstichting in Haarlem
• De Noorderhoeve in Schoorl (aangsloten bij Camphill)
• Bronlaak in Oploo
• De Vijfsprong in Vorden
• De Hoge Born, Wageningen

Woon- en werkgemeenschap Savita in Winterberg (Du)

Centrum Savita voor natuurlijk leven en genezen is in 2013 van start gegaan. Geheel gedragen door vrijwilligers ontwikkelt de plek zich tot woon- en werkgemeenschap met een eigen activiteitenprogramma. De voertaal is Nederlands. 

Savita ontwikkelt een voormalig vakbondscentrum tot een woon-werkgemeenschap rond natuurlijke leef- en geneeswijzen. In 2013 werd de locatie aangekocht door Erik Haezebrouck. De plek krijgt vorm en inhoud dankzij bijdragen en inzet van heel veel donateurs en vrijwilligers.
Op Savita woont een aantal mensen, zij vormen de ‘kerngroep. Hun doel is niet het verdienen van geld, aangezien al het werk in principe vrijwilligerswerk is. Op Savita leven mensen die in de uitbouw van hun persoonlijke leven uitdrukking proberen te geven aan dezelfde gedachten die ook aan de basis liggen van het project.

Het grote complex ligt in een prachtige omgeving in het Duitse Sauerland, nabij Winterberg. Met veel beboste heuvels (zo’n 700 meter hoog), zuivere lucht en in een uitstekende wandelomgeving met veel uitgezette routes. Het grote, mooie gebouw dateert uit de jaren zestig en kan zo’n zestig gasten herbergen in eenvoudige mooie kamers met toilet en douche. De plek biedt verschillende verblijfs-, meewerk- en meeleefmogelijkheden: als gast, meewerkend gast (ook voor en lange periode)  of als cursist. Gasten betalen 42,50 euro per persoon per dag. Je kunt ook kiezen om er als meewerkend gast te verblijven, je werkt dan vier uur per dag mee om 'de zaak’ draaiende te houden, variërend van dienstverlening tot meewerken in tuin, keuken en huishouden. In dat geval betaal je de helft. Er is een specifiek cursusaanbod, en ter plekke kunnen ook ruimten worden gehuurd om cursussen te geven.

Savita is goed te bereiken met de Flix-bus, je wordt dan opgehaald bij Winterberg dat vlakbij ligt. Als extra bonus ontvang je dan gratis een lakenpakket zodat je dat niet als bagage mee hoeft te slepen!

Centrum Savita, In der Burbecke 15, 59955 Winterberg-Niedersfeld (Du). Tel. 00-49-2985-9088843. Web: www.savita.nl

Coöperaties van Longo Maï

In 1973 trok een groep Zwitserse en Oostenrijkse werkende jongeren en studenten naar de heuvels van de Haute Provence (Fr) om daar een toekomst op te bouwen volgens hun eigen idealen. Steen voor steen bouwden zij de eerste Longo Maï-coöperatie ('dat het lang moge duren'). Anno 2010 is er een keten van coöperaties, verspreid over Frankrijk, Zwitserland, Oostenrijk, Duitsland en Oekraïne, en een vluchtelingencoöperatie in Costa Rica.

Longo Maï ontstond in de nasleep van de studentenprotesten van 1968. De groep van ongeveer dertig jongeren wilde ver weg van de stad, waar ze teveel traangas hadden ingeademd tijdens demonstraties tegen de gevestigde orde. Onder het motto 'Liever een millimeter praktijk dan tien kilometer theorie' stichtten ze in Limans de eerste coöperatie. Hier werden vooral schapen gehouden, en daaruit ontstond geleidelijk aan allerlei kleinschalige bedrijvigheid. De uitzetting als 'ongewenste vreemdeling' uit Frankrijk van enkele coöperatieleden, was in 1974 de aanleiding om in Zwitserland een tweede coöperatie op te zetten, en in de jaren daarna volgden er nog meer. Momenteel zijn er coöperaties in Frankrijk, Zwitserland, Oostenrijk, Duitsland en in de Oekraine. Alsmede de vluchtelingencoöperatie Finca Sonador in Costa Rica.

Geen geïsoleerde eilandjes
De grootte en bedrijvigheid verschilt per coöperatie. Er zijn veeteelt-coöperaties (schapen, runderen, varkens, pluimvee); biologische tuinbouwbedrijven, kruidenkwekerijen, olijven- en druivenboomgaarden, en meubelmakerijen. Met bijbehorende productverwerking en -verkoop (spinnerij, weverij, conservenbedrijf, etc.). Voor de afzet van producten zette Longo Maï een eigen netwerk op.Longo Maï heeft zich nooit beschouwd als een vredig eilandje dat los staat van de rest van het wereldgebeuren. Integendeel! Er is grote affiniteit met 'maatschappelijke verschoppelingen' en met de slachtoffers van het vrije marktsysteem. De coöperaties fungeren als smeltkroes van allerlei culturen en talen. Longo Maï runt in Forcalquier (Fr) een niet-commercieel lokaal radiostation (Radio Zinzine), is actief in het Europese boerenprotest en zet zich in voor het behoud van kleine scholen. Altijd in samenwerking met de lokale bevolking.

Internationale solidariteit
In 1982 nam Longo Mai het initiatief tot oprichting van het CEDRI, Europees Comitee ter Verdediging van Vluchtelingen en Migranten, en in 1989 - na de val van de Berlijnse muur - werd het Europees Burgerforum opgericht door mensen uit Oost- en West-Europa om gezamenlijk te zoeken naar een derde weg. Op de coöperatie in Limans vinden regelmatig grote internationale congressen plaats met workshops over oa. duurzame energie en milieu-ontwikkeling, de immigratieproblematiek en concrete uitwisseling tussen Oost, West, Noord en Zuid.
In solidariteit met vluchtelingen uit Nicaragua en El Salvador, richtte Longo Maï in Costa Rica de opvangcoöperatie Finca Sonador op, waar nu zo'n 250 mensen wonen en in hun eigen levensonderhoud voorzien.

De Nederlandse steungroep Pro Longo Maï een paar keer per jaar een Nederlandstalige nieuwsbrief uit. Ook is er een Nederlandstalige informatiekrant.

De meeste coöperaties bieden de mogelijkheid om er een vakantie door te brengen; er is een eigen vakantiedorpje bij Forcalquier (in de Provence).

Cooperative Europeenne de Longo Mai, Grange Neuve, 04300 Limans/France. tel. (+)04-92730598.

Contact voor Nederland via: Stichting Pro Longo Maï

---