OMSLAG

Welkom
Nieuws
Omslag
ZOZ
Bibliotheek
Pers
Werk
Wonen
Bestellen
Advertenties

Aanloopdag Ecodorp of Ecotribe oktober 2013

Wat een leuke en inspirerende Aanloopdag ontvouwde zich op 5 oktober 2013 bij Omslag, rond het thema Ecodorp of Ecotribe. De dag was over-ingetekend. Buiten scheen de zon, binnen was het zinderend interessant, en: het werd laat die dag!

Door Marta Resink (Omslag)

Zo'n vijftig mensen vanuit het hele land waren naar Omslag afgereisd om de presentaties mee te maken over EcoTribe Teuge en Ecodorp Bergen. En natuurlijk om geestverwanten te ontmoeten met belangstelling voor hetzelfde onderwerp. De dag werd inhoudelijk begeleid door Omslag-medewerkers Dick Verheul en Marta Resink.

Al ruim voor 12:00 uur arriveerden de eerste deelnemers. Zij konden direct aanschuiven aan de biologisch-vegetarische lunch die klaar stond in de Omslag-tuin. Wat heerlijk om in de opkomende zon alvast met elkaar kennis te maken. De sfeer zat er direct al in en gaandeweg druppelden steeds meer mensen binnen. Rond 13:00 uur verzorgde Omslag-medewerker een korte rondleiding door huis en tuin, waarbij het vertelde over twintig jaar Omslag, hoe we werken, wat we zoal doen en hoe we zijn gehuisvest. Omdat er flink wat mensen voor de eerste keer bij Omslag waren, was er veel belangstelling voor deze presentatie. Voor sommigen was het ook en weerzien met oude bekenden (zoals bijvoorbeeld twee deelnemers aan de reis naar de coöperaties van Longo Mai die Omslag in 2006 organiseerde).

Tegen twee uur begaven we ons naar binnen, voor het inhoudelijke deel van de dag. Dat begon met een heel kort voorstelrondje, waarin ieder desgewenst kon aangeven bij welk project hij/zij betrokken is.

Dat leverde een interessante mix op van betrokkenen bij onder meer Ecodorp Bergen, Ecodorp Boekel (i.o.), Ecodorp De Groenlingen (Tilburg i.o.), Ecodorp Zwolle (i.o.), het nieuw te bouwen Meergeneratie Wonen-project in Nijmegen, Het Landhuis in Maastricht, De Oersprong (i.o.), het Groeilokaal/Natuursuper (Eindhoven), diverse permacultuurprojecten, autodeelproject Wheels4All, Ecodorp Brabant, het Global Ecovillage Network, Damanhur (in Portugal) en twee vrouwen die net terug kwamen een kleine ecologische commune in Spanje. Opvallend was, dat verschillende aanwezigen al wat hebben rondgezworven langs ecodorpen, in Europa, maar ook in India, de Verenigde Staten en Zuid-Amerika.

EcoTribe Teuge

Van braak naar kraak
Mark Huser en Maya van Oosterhout verzorgden de eerste presentatie: over EcoTribe Teuge. Mark begon met een dankwoord aan het universum, moeder aarde en alle aanwezigen die er samen voor hebben gezorgd dat we hier vandaag met elkaar samen zijn. Aan de hand van dia's van de plek in Teuge, vertelde Mark recht vanuit zijn hart over de nieuwe bestemming en de ontwikkeling van een voormalig militair terrein - later woonplek van 300 mensen van de Molukse gemeenschap - tot de EcoTribe: gevestigd op een bosachtig terrein van 3,5 ha in Teuge (Gld, tussen Apeldoorn en Deventer).

Mark: ,,Ik was begin twintig, had al op verschillende kraakplekken gewoond, en ik wist dat op de Veluwe veel mooi plekken 'te kraak' stonden. En dat was wat ik wilde: leven in de natuur, in direct contact met de aarde en de elementen - liefst samen met anderen die ook voor een sobere, zelfvoorzienende leefwijze kiezen, bevrijd van de productie- en prestatiemaatschappij, nutsbedrijven en het geld-denken, maar verbonden met elkaar, de natuur en de kosmos. Ondanks veel (kraaklustige) mensen om me heen met ongeveer dezelfde idealen, voelde niemand iets voor een kraak van het terrein in Teuge, sommigen verklaarden me ronduit voor gek. Met uitzondering van één vriend, die zei: We moeten het gewoon gaan doen!. Zo kwam het dat twee jonge gassies op 11 september 2001 - de dag van de aanslag op de Twin Towers - de goed voorbereide kraak van het terrein aankondigden bij de instanties, en het terrein 'overnamen' van de Dienst der Domeinen''. Op het verwilderde bosrijke terrein, dat zo'n twintig jaar braak had gelegen, stonden tien boerderijen en een loods. Verder was er niets; geen gas, water, elektriciteit of andere voorzieningen. De plek was een enorme uitdaging om helemaal opnieuw te beginnen. Inmiddels heeft die plek zich ontwikkeld tot EcoTribe Teuge.

Van kraak naar gedogen
Ongeveer een jaar na de kraak verkocht Domeinen het terrein aan een particuliere eigenaar; die had er echter weinig andere plannen mee dan het stallen van vrachtwagens. De bewoners van de EcoTribe sloten met de nieuwe eigenaar een gedoog- en gebruiksovereenkomst. Gaandeweg hebben de Tribers geleerd om zelfvoorzienend te leven, ook onder soms barre omstandigheden. Door de jaren heen hebben heel veel mensen vanuit alle delen van de wereld, korte of langere tijd deel uitgemaakt van de Tribe, en hebben er tal van bijeenkomsten plaatsgevonden. Er werd een grote biologische moestuin aangelegd, met een tunnelkas van 30 x 8 meter, waar een groot deel van het eigen voedsel wordt verbouwd. Water wordt verzameld in enkele 1000 liter-tanks (met dank aan omwonenden), er kwam een helofytenfilter voor zuivering van (afval)water - naar voorbeeld van De Twaalf Ambachten- , er werden compost wc's aangelegd en houkachels, en her en der verschenen (zelfgebouwde) windmolentjes en zonnepanelen.

Mark: ..In de beginperiode woonden we hier vooral met groep daadkrachtige mannen; zij legden de douches, waterleidingen en verwarming aan en verrichten heel veel ander (technisch) opbouwend werk. Gaandeweg kwamen er meer vrouwen en die voegden een extra dimensie toe: praten, voelen en met elkaar communiceren. Toen begonnen we veel meer te functioneren als een groep; met wils- en daadkracht alleen red je het op den duur niet. Om als groep samen te leven zijn veel verschillende talenten nodig, en ook dat hebben we gaandeweg leren ontwikkelen. Het gaat om het proces van samenvloeien van emotie, ratio en spiritualiteit, in ieder als persoon en met elkaar samen als groep. Samen vormen we een soort energetisch web met allerlei 'knopen', met elk van de anderen ga je een ook een persoonlijke relatie aan. En: we willen meebewegen in de ritmes van de natuur''. Hij vervolgt: ,,In mijn beleving was de beginfase de lente, we zaten barstensvol energie, en die wilde stromen, groeien... De volgende fases zijn werken, oogsten en winter. Samen dansen we op het ritme van de groep. De eerste jaren deden we bijna alles samen, dat was onze manier om met elkaar 'connected' te blijven. Dat was ook nodig om het fundament van onze gemeenschap te leggen. Alles wat daaruit voortkomt zijn 'bouwstenen' (windmolens, zonnepanelen). Voor het fundament is het belangrijk dat ieder in zichzelf 'open' blijft om van daaruit stevig in de groep te kunnen blijven staan. Bij de eerste fase hoorde ook het dromen, zodra je daarmee concreet aan de slag gaat voer je eigenlijk constant 'reality-checks' uit en kom je erachter welke dromen werkelijk realiseerbaar zijn. Dat blijft een voortdurend terugkerend proces".

Earth Awareness

Anno 2013 is de EcoTribe behoorlijk gestabiliseerd en zijn er twintig vaste bewoners van verschillende nationaliteiten. Zij wonen verspreid over het terrein in de boerderijen, veelal voorzien van werkplaatsen en/of ateliers. Sommige bewoners runnen een eigen bedrijfje. In de groep zijn flink wat talenten aanwezig (timmerlieden, een tuinman, kunstenaars. elektriciens, koks en een werktuigbouwkundige). Heel nuttig als je zo verregaand zelfvoorzienend leeft als de bewoners van de EcoTribe. De groep kiest nog steeds bewust voor een duurzame manier van leven met de aarde en haar natuur als bron van schoonheid, smaak en leven. Ze zien het als een bijzondere uitdaging om te leven in een groep waarbinnen iedereen eigen verantwoordelijkheid draagt voor het geheel en waar gezamenlijke afspraken kunnen worden gemaakt waarmee toch ieders vrijheid gewaarborgd blijft.

Nader kennismaken met de EcoTribe
Naast de privé woon- en werkruimten, is er een gemeenschappelijke huiskamer, een bakkerij en een kunstgalerie waar ook wordt gewerkt aan recycle meubels. Enkele bewoners runnen een mobiele keuken; anderen organiseren af en toe thema-/actiedagen. De EcoTribe houdt elke laatste zaterdag van de maand een eetcafé, met live-optredens en een kampvuur: een leuke en smakelijke manier om nader kennis te maken met de bewoners, hun activiteiten en hun bijzondere plek. Bekijk hier een filmpje over EcoTribe Teuge >>>

Door de jaren heen hebben de EcoTribrs goede contacten opgebouwd met de autochtone Teugenaren, die soms spreken over 'onze krakers'. De Tribers zijn actief in het gemeenschapsleven en Teugenaars komen regelmatig op bezoek op de EcoTribe. Ook de burgemeester is al een paar keer langs geweest; die vindt het allemaal prima wat er allemaal gebeurt 'zolang alles maar een beetje rustig blijft''. En dat is precies wat de EcoTribers zelf ook willen.

De Temple of Nature

In 2013 werden de voorbereidingen getroffen voor de herbouw van de 'Temple of Nature' op het terrein van de EcoTribe: een project van het Earth Awareness Centre - voor kunst en spiritualiteit, cultuur en wetenschap. Mark en Maya zijn allebei nauw bij dit project betrokken.

Vorig jaar brandde een in 2005 uit strobalen opgetrokken gebouw af (er was een kaarsje blijven branden..). Tot dan toe waren er al heel veel bijeenkomsten georganiseerd op het gebied van sjamanisme en bewustzijn, kunst en creativiteit, met deelnemers vanuit de hele wereld. Nu is er een nieuw ecologisch en kunstzinnig ontwerp gemaakt, geïnspireerd door verschillende duurzame bouwstijlen (Hobbithuis, Roundhouse, earthship, geodetische koepel en een blokhut). Er worden allerlei natuurlijke lokale materialen in verwerkt, zoals boomstammen en takken, zandzakken, leem en flessen. Doel is om een authentieke ontmoetingsruimte te creëren, waar in de toekomst weer mensen kunnen samenkomen om ideeën over duurzaamheid, zelfvoorziening, healing en community gestalte te geven door middel van gerichte aandacht en actie.

Wie wil meebouwen aan de tempel kan meedoen tijdens speciaal georganiseerde werkdagen - voor iedereen die wil leren over organisch bouwen en/of graag gezamenlijk in de buitenlucht de handen uit de mouwen wil steken. Ook is het mogelijk om tussentijds op eigen initiatief te komen ondersteunen. Wel graag vooraf even overleggen. De eerstvolgende werkdagen zijn op 24, 25 en 26 oktober 2013. Meer over de bouw van de Temple of Nature >>>

Ecodorp Bergen

Het leek een hele omschakeling om na het op heel persoonlijke wijze vertelde verhaal van Mark, het woord te geven aan Fred-Jan Twigt, initiatiefnemer van Ecodorp Bergen. Maar de intenties van beide projecten sloten prachtig op elkaar aan. Ook Fred-Jan begon met een persoonlijk verhaal, waaruit Ecodorp Bergen ontstond.

Een klein wonder

Fred-Jan: ,,Ik ben opgegroeid op een boerderij in Noord-Holland en ooit opgeleid tot architect. Met die opleiding doe ik eigenlijk niet zoveel meer. Nadat ik tien jaar in Afrika had gewoond en geleefd, kwam ik terug in Nederland in aanraking met een groep die zich bezighoudt met herbestemming van terreinen. Tijdens een conferentie waar we werden uitgenodigd tot 'out of the box'-denken, doemde de herinnering op aan een 'geheim' militair terrein in Bergen dat ik ooit had ontdekt. Ik wist dat dat voormalige MOB terrein al een hele poos braak lag. Dat zou een geweldige vrijplaats voor kunst en duurzaamheid kunnen worden. Met een paar mensen richtten we daarvoor ToKuDu Academie op. Het militaire terrein van 15 ha kwam eind 2012 te koop en de gemeente Bergen zocht naar een nieuwe bestemming. Ons idee van een 'vrijplaats' sloeg niet aan in het culturele dorp, maar de term Academie wekte wel belangstelling. We gingen aan de slag met het schrijven van een plan''.

Twee jaar geleden bezocht Fred-Jan een internationale bijeenkomst van het Global Ecovillage Network (GEN) in Portugal, waar hij verzeild raakte in een groep van een paar honderd mensen die allemaal bezig waren met het opzetten van ecodorpen, of daar zelfs al woonden. Hij zegt daarover: ,,Toen wist ik het plotseling zeker: op het voormalige militaire vliegveld zou Ecodorp Bergen komen! Een dorp naar het concept en model van het GEN, namelijk gestoeld op vier dimensies die onderling met elkaar verbonden zijn: economie, ecologie, sociaal en cultureel''. Ook in 2013 bezocht hij - samen met enkele ecodorp-initiatiefnemers in Nederland, opnieuw een Europese meeting van het GEN, deze keer in Zwitserland. Vereniging Ecodorp Bergen is er vast van overtuigd het eerste 'echte' ecodorp in Nederland te worden. ,,Natuurlijk zijn er in Nederland al allerlei leefgemeenschappen, ecowijken en dergelijke, maar dat zijn geen 'echte' ecodorpen", volgens Fred-Jan. Ecodorp Bergen heeft zIch - als intentional community - alvast aangemeld als aspirant-lid van het GEN, om zodoende deel uit te maken van een wereldwijd netwerk. Fred-Jan hoopt - en zet zich daarvoor ook in - dat binnen niet al te lange tijd een Nederlandse tak van GEN-Europe kan worden opgericht.

Binnen Vereniging ToKuDu werden inmiddels plannen en schetsen gemaakt voor Ecodorp Bergen en de groep medestanders groeide aan tot zo'n veertig mensen, aanvankelijk losse individuen met ongeveer eenzelfde droom. Met deze groep waren regelmatig bijeenkomsten om nader met elkaar, de plannen en de ecodorp-intenties kennis te maken. Gaandeweg vormde zich een (h)echte groep - en dat was ook nodig om enigszins gezamenlijk op te kunnen trekken. Deze groep onderhoudt ook al een poos een gezamenlijke volkstuin in Alkmaar. Naarmate de ecodorp-plannen duidelijker werden, was de groep inmiddels gehalveerd. Fred-Jan: ,,We kwamen er steeds meer achter dat een goeddeels gelijkgestemde groep heel belangrijk is. Het proces van groepsvorming - en het telkens weer bij elkaar afchecken van ieders motivaties en dromen - vormt het fundament van dit project''. Voor begeleiding van het onderlinge communicatie- en besluitvormingsproces werd contact gezocht met het Sociocratisch Centrum, en inmiddels volgt Fred-Jan een tweejarige opleiding om de methode van sociocratie onder de knie te krijgen en geleidelijk in de groep te introduceren en te beoefenen.

Te koop wegens vrede...
Al deze processen waren volop gaande toen het terrein aan de Groeneweg 14 in het eind 2012 plotseling te koop werd gezet 'wegens vrede'. Partijen die voldeden aan het opgestelde programma van eisen, konden een bod uitbrengen op een terrein van 15 ha natuur, met drie betonnen landingsbanen (waarvan één met bomkrater) en 10.000 m3 bebouwing met loodsen, munitieopslag-gebouwen, werkplaatsen, hangars en een grote ondergrondse bunker. En met de aantekening dat het terrein is vervuild met mogelijk oude munitie en niet-ontplofte bommen (500 'verdachte' plekken). Kort filmpje over de intenties >>>

(klik op de foto links voor meer foto's)

Nu was haast geboden. De ecodorpers stelden een prospectus samen, waarin ze hun plannen met het terrein grofweg aangaven, en schreven een ontwikkelingsvoorstel. Deze documenten vormden de bouwstenen voor het biedboek voor de notaris. Maar wat voor bedrag moet je bieden voor zo'n locatie? Enige grond voor serieuze berekeningen was er niet, totdat iemand (na pendelen en andere spirituele handelingen) met het voorstel kwam: we bieden 123.456 euro. En dat gebeurde. Op 16 mei was het spannend in het overvolle kantoor van de notaris. Er waren veel mannen in keurige pakken met stropdas, vertegenwoordigers van projectontwikkelaars en de gemeente. En een groepje bloednerveuze 'hippies'.

Tot ieders stomme verbazing bleek het bod van de ecodorpers in spe het enig aanvaardbare bod. En zo werd Vereniging Ecodorp Bergen eigenaar van 15 ha grond. ,,Het heeft een paar dagen geduurd voordat dit feit echt bij iedereen was geland. We konden het zelf nog nauwelijks geloven. Het was of er een klein wonder was gebeurd'', zo blik Fred-Jan op die dagen terug. Op 30 mei was de officiële sleuteldag en konden de toekomstige ecodorpers voor de eerste keer op legale wijze door de voordeur naar binnen. Filmpje van dit moment >>>

Het geld voor de aankoop van de grond was bijeengebracht door een groep vrienden en toekomstige bewoners. Maar: hoe nu verder? De groep wil niet afhankelijk worden van banken en nutsbedrijven. Het streven is gericht op zoveel mogelijk zelfredzaamheid en zelfvoorziening. Geen geringe uitdaging. Fred-Jan: ,,Wat we nu vooral doen is blijven investeren in onze groepsvorming, via open communicatie en sociocratische besluitvorming. Mensen vormen immers de basis van ons ecodorp. De opgave is om niet teveel 'in ons hoofd' te gaan zitten, maar om met elkaar open te blijven stromen. Bovendien is er nu zoveel te doen dat we daar niet eens meer zenuwachtig van worden. Vertrouwen in elkaar en in het traject dat we samen zijn ingegaan, is ons fundament. We moeten ook leren dat we fouten mogen maken, en dat we niet teveel vooruit moeten plannen, omdat ontwikkelingen meestal anders gaan dan je vooraf kunt verzinnen. Er zijn nu werkgroepen gevormd rond diverse thema's, waarin ook mensen actief zijn op basis van hun kennis en ervaring, maar die hier helemaal niet willen komen wonen. Er moeten nu bijvoorbeeld offertes worden aangevraagd voor sanering van de grond, maar ook moet er een organisatie- en beheersmodel komen, een haalbaar plan van aanpak. een financieringsplan, en eigendomsvormen, woonlasten en nog veel meer moet worden uitgezocht. We zouden graag onze eigen (huur)huizen willen bouwen uit natuurlijke materialen en zeer energiezuinig''.

,,Qua eigendom en beheer denken we nu over het opzetten van een sociocratische stichting - bijv. de huidige Ecodorp Steunstichting - die als eigenaar/verhuurder fungeert, en aan vormen waarbij bewoners een eigen inlegbedrag meenemen (dat ze bij onverhoopt vertrek weer kunnen terugvorderen). Het voordeel van een sociocratische stichting kan zijn, dat die zich ook kan verbinden met andere groepen, bijvoorbeeld met andere Nederlandse ecodorpen. Enfin.. dit soort zaken moeten we, met steun van allerlei deskundigen, nog allemaal gaan uitzoeken''.

Op dit moment wonen er al enkele mensen op het terrein, meer mag officieel nog niet, maar de vergunningen daarvoor zijn in aantocht. Er staat al een grote yurt (voor bewoning); er is een provisorische herberg in gebruik genomen en twee voormalige munitiegebouwen zijn voorlopig sober ingericht als overnachtingsplek voor meewerkers. Ook zijn er al een weggeefwinkel en een mobiele bakkerij. Eens per week is er een 'waste kitchen', en eens per maand een potluck, waaraan meestal zo'n 50 Vrienden van Ecodorp Bergen meedoen. Het streven is om de komende winter in te gaan met een groep van minimaal acht vaste bewoners. Binnenkort betrekt een stro- en leembouwer een van de loodsen, om van daaruit hands-on workshops en cursussen te verzorgen.

Intussen hebben de ecodorpers ook hun oog laten vallen op een aangrenzend stuk natuurgebied dat binnenkort te koop komt: een perfecte plek voor een camping..

Kat uit de boom kijken

In september 2013 werd gestart met het organiseren van meewerkdagen en -weekends, waarin heel veel reparatie- en onderhoudswerk wordt verricht, kleine verbouwingen en natuuronderhoud. Het nieuwe ecodorp trekt belangstelling vanuit het hele land; daarom worden op gezette tijden rondleidingen over het terrein gegeven met uitleg over de plannen en vorderingen. Ook onder autochtone Bergenaren is veel sympathie - de hele kwestie rond de aankoop heeft volop in de kranten gestaan. Maar er is ook heel veel 'gedoe' met allerlei ambtenaren - het is alsof de gemeente de ontwikkelingen eerst als een kat in een boom wil aanzien. De burgemeester is, ondanks herhaalde uitnodigingen, nog steeds niet op bezoek geweest: ,,het terrein is te gevaarlijk, er kan overal nog van alles liggen'' luidt haar motivatie. Zelfs een 'gesprek door het hek' is ze nog niet aangegaan. ,,Ach, we moeten allemaal nog aan elkaar en aan de nieuwe situatie wennen'', aldus de laconieke Fred-Jan Twigt, die meteen goede herinneringen ophaalt aan de optredens van De Karavaan, afgelopen zomer op het ecodorp-terrein. Daar kwamen een paar honderd mensen op af. Een ander groot evenement was het ecodorpen-weekend in augustus, dat zo'n 150 mensen trok".

Fred-Jan: ,,Op dit moment hebben we een ecodorp voor ogen met zo'n tachtig vaste bewoners. Natuurbehoud en -beleving en educatie in brede zin zijn belangrijke peilers. Naast kunst, cultuur en (re)creatieve voorzieningen. En misschien komt er in de bunker ooit nog wel eens een 'transitiemuseum' waar mensen kunnen zien hoe het transitieproces van militair terrein tot ecodorp is verlopen''. Voor het zover is moet er heel veel werk worden verzet. Volgens de eisen van de gemeente moet het terrein eerst worden gesaneerd en moeten alle nu bestaande gebouwen - in totaal 10.000 m2 - worden gesloopt. Daarvoor in de plaats mag maximaal 2.000m m2 nieuwe bebouwing terugkomen, inclusief schuren, werkplaatsen, groepsruimte(n), etc.

Sinds het terrein is aangekocht, melden zich vrijwel dagelijks toekomstige bewoners... Zij worden uitgenodigd om eerst Vriend het Ecodorp Bergen te worden, tegen betaling van een bescheiden contributie. Deze Vrienden worden op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen, ontvangen uitnodigingen voor vergaderingen en andere bijeenkomsten, en voor meewerk-klussen.

Aan het eind van zijn presentatie, af en toe aangevuld door mede-ecodorper Conni Michel, merkte Fred-Jan op dat - in tegenstelling tot EcoTribe Teuge - de groep rond Ecodorp Bergen eigenlijk nauwelijks twintigers en dertigers aantrekt. Hoe zou dat komen?

Boordevol indrukken en vragen gingen we de pauze in. Verse koffie, thee en sap stond klaar in de inmiddels zonovergoten Omslag-tuin. Overal waren groepjes mensen levendig met elkaar in gesprek. Maar ook aan de pauze kwam een eind.

Besluitvorming in een groep

Weer terug voor het vervolg van het middagprogramma, bleken twee onderwerpen vooral tot vragen te leiden: hoe nemen jullie besluiten, en: hoe ga je om met mensen die niet in de groep functioneren. Kun je mensen zomaar wegsturen?

Ecodorp Bergen experimenteert volop met het model van sociocratische besluitvorming, en dat bevalt goed. Fred-Jan van Twigt: ,,Natuurlijk hebben we zo'n beetje alle elders toegepaste besluitvormingsmodellen overwogen en onderzocht: van autocratie en democratie, via organische processen, het Forum, consensus en besluiten met consent, tot sociocratisch. Het laatstgenoemde model bleek het beste bij onze groep te passen, en daar werken we nu mee. In feite gaat het om het bereiken van ieders 'commitment': een besluit waarmee iedereen van harte kan instemmen. Meer over sociocratie >>>

Bij EcoTribe Teuge bleek na verloop van tijd het 'organische model' het best te functioneren. Mark: ,,We besluiten met elkaar op basis van vertrouwen. Dat kan ook omdat vertrouwen, onderlinge verbondenheid en open communicatie tot de cultuur van onze groep horen. Als iemand met een plan of voorstel komt, dat hij of zij zelf helemaal ziet zitten, dan krijgt die ons vertrouwen: ga het maar doen! Deze manier geeft iedereen ook veel ruimte voor eigen initiatief en het dragen van eigen verantwoordelijkheid. We vertrouwen er gewoon op dat het een goed plan is. Pak het toch anders uit, dan leren we daar allemaal van''.

Marta Resink (Omslag) vult aan, dat de manier waarop binnen groepen besluiten worden genomen sterk afhankelijk is van de wensen, mate van onderlinge betrokkenheid en emotionele draagkracht van een groep. Naarmate de groep evolueert kan ook de besluitvorming veranderen. Dit aspect speelt vroeg of laat in vrijwel elke groep, en zeker ook in ecodorpen - wereldwijd. In kringen van 'anders' wonen wordt vaak geoefend met vormen van geweldloze ('verbindende') communicatie. Veel groepen hebben ook allerlei ervaringen opgedaan met vormen van consensus en besluiten met consent; dat vereist van alle deelnemers een grote mate van betrokkenheid, een hoge tijdsinvestering en verbaal vermogen, waardoor velen er uiteindelijk gefrustreerd en teleurgesteld mee zijn gestopt. De Amerikaanse ecodorp-onderzoekster en -bewoonster Diana Leafe Christian, auteur van het zeer aan te bevelen boek 'Creating A Life together', maakte de problematiek van besluitvorming in groepen recentelijk tot onderwerp van haar studie 'Stepping Beyond Consensus'. Ook het Forum - ontwikkeld op Ecodorp ZEGG, blijkt lang niet in elke groep toepasbaar. De laatste tijd wordt wereldwijd de sociocratische methode ontdekt en toegepast, en intussen is er - zo vertelde Rolf Grooten (GEN/Ecodorp Brabant) - vanuit Zwitserland alwéér een nieuwe methode onderweg: 'Systemische Konsensus'.

Henry Mentink, directeur van autodeelproject MyWhels/Wheels4All, merkte op dat hij in zijn bedrijf ook werkt volgens de sociocratische methode. Hij vindt die methode, met maar liefst acht verschillende 'kringen' in de praktijk echter nogal 'rigide', en zoekt nu naar manieren om daar wat soepeler mee om te gaan.

Fred-Jan vulde nog aan dat er inmiddels een training in sociale kringgesprekken is gestart, speciaal voor bewoners van woon- en leefgemeenschappen. Aanbod van (kennismakings)cursussen sociocratie >>>

Kun je mensen ook wegsturen?

Zowel de EcoTribe als Ecodorp Bergen hebben zo'n situatie nog niet meegemaakt. Op de EcoTribe groeien nieuwe mensen als het ware organisch in de groepscultuur - vaak kennen oude en nieuwe bewoners elkaar al een een flinke poos en dan voel en weet je na verloop van tijd echt wel of het klikt. Wonen in de EcoTribe vraagt daarenboven van mensen zo'n specifieke zelfvoorzieners-mentaliteit, dat slechts weinigen daar in de praktijk voor blijken te kiezen.

Ecodorp Bergen staat nog aan het begin van hun proces. Er is nu een kleine groep bewoners en er staan veel mensen op een wachtlijst. Daarnaast is er een groeiende groep 'vrienden' die worden uitgenodigd door voor bijeenkomsten, vergaderingen en andere activiteiten. Op dit moment wordt natuurlijk wel al nagedacht over een toekomstige intakeprocedure en een eigendoms- en beheersstructuur. Momenteel gaat de voorkeur uit naar een coöperatieve vorm zonder privé bezit. Dit onderwerp is een van de vele aspecten die nog goed moeten worden uitgezocht.

Marta vult aan, dat je lang niet altijd 'zomaar' mensen kunt wegsturen. Meestal gaat daar al een lang en soms voor alle betrokkenen emotioneel proces aan vooraf. In een vroegtijdig stadium een onpartijdig persoon of mediator van buiten de eigen groep inschakelen, kan tot betere verhoudingen leiden. Mocht dat niet tot een nieuwe, open situatie leiden, dan kan het zover komen iemand of mensen uit de groep te zetten. Zolang er geen sprake is van een juridisch geldend contract, kan dat in het uiterste geval beteken dat mensen en hun bezittingen letterlijk van het terrein worden verwijderd. Op het ADM-terrein in Amsterdam gelden in zo'n geval de gevleugelde woorden 'we starten de trekker...'.

Als er sprake is van een huurovereenkomst, kan iemand niet 'uit huis' worden gezet. In dat geval is er vérgaande huurbescherming. In het uiterste geval kan er zelfs een rechter aan te pas komen om te bepalen of een huurcontract mag worden opgezegd. Maar zover wil niemand het natuurlijk laten komen. Ook daarom is het belangrijk om in de groep een open communicatie te stimuleren en het uit- en bespreken van wrevels en onvrede te stimuleren. Probeer te voorkomen dat ongenoegens zich opstapelen en op den duur tot een pijnlijke uitbarsting komen. Menig Centraal Wonen-project heeft hier ervaring mee, met wisselende resultaten. Ervaringen en tips worden regelmatig besproken en gewisseld tijdens landelijke uitwisselingsdagen en in het ledenblad GeWoon Anders.

Een weer andere situatie is een koopcontract voor een woning. Het staat eigenaren vrij om zelf te bepalen aan wie zij hun huis willen verkopen, ook al is de 'groepscultuur' - of stelt de Vereniging van Eigenaren - dat een woning eerst binnen de groep wordt aangeboden en/of dat de nieuwe koper zich moet conformeren aan de uitgangspunten van de groep. Maar zoiets is niet afdwingbaar. Ook in dit soort situaties staat of valt alles met goede onderlinge verhoudingen en vertrouwen. Natuurlijk is het verstandig om voor dit soort situaties vooraf een duideljke procedure op papier te zetten, maar mocht het er toch op aan komen, dan kan een huurder of eigenaar zich vaak beroepen op juridisch stevige rechten. Er zijn allerlei (ervarings)deskundigen die bij het opstellen van procedures kunnen adviseren.

Tegen vijven bleken er geen dringende vragen meer te zijn. We konden dus mooi op tijd afsluiten met de vraag aan iedereen om in een of twee woorden aan te geven wat deze dag had opgeleverd. Wat werd er zoal genoemd: inspirerend en informatief (heel vaak), verbindend, warm, fijn, veel, hart, nieuwe energie, vertrouwen, bemoedigend, verbreding en het kan dus toch! Een deelnemers stelde bijna tot zijn eigen verbazing vast: 'je kunt dus ook alleen beginnen, waarom niet ik?".

Namens Omslag bedankte Marta de inleiders voor hun openhartige en informatieve verhalen; beide initiatieven kregen een exemplaar van de film A New We - met portretten van tien heel verschillende leefgemeenschappen in Europa.

Bij het tellen van de opgestoken vingers, bleken achttien mensen te blijven mee-eten.

De nagesprekken duurden nog lang en menig afscheid was hartverwarmend. Zonder uitzondering liet iedereen bij het weggaan weten een geweldige dag te hebben gehad, en dat gold zeker ook voor de aanwezige medewerkers van Omslag.

Voor achttien mensen kreeg de dag nog een vervolg. Terwijl sommigen ervoor kozen om nog wat rond te neuzen in de Omslag-bibliotheek of na te praten in de tuin, verzamelde zich een flinke groep in de keuken voor het bereiden van de maaltijd.

Ook onder het samen koken vond nog een levendige uitwisseling plaats. Anderen dekten de tafels in de werkruimte van Omslag en al om kwart over zes konden we aan tafel. Mark bracht nog een mooi lied ten gehore waarbij hij zichzelf begeleidde op de gitaar. Er was heerlijk gekookt en ieder liet het zich goed smaken. Na het toetje volgde nog een flinke afwas en ter afsluiting een rondje koffie en thee.

Voor een klein gezelschap was het toen nog niet afgelopen. Ze hadden zich verzameld op de stoep voor de deur van Omslag, verwikkeld in levendige gesprekken. Reden om in de Omslag-tuin toch nog maar een vuur te ontsteken, waar omheen zich al snel acht mensen verzamelden, met een pot thee. Opnieuw was er gitaarmuziek, en omringd door de geur van vers dennenhars ontspon zich een mooi gesprek rond de vraag hoe je zelf het liefst zou willen wonen en leven. En dat blijkt een vraag waarover je waarschijnlijk nooit uitgesproken raakt...

Zo kwam er langzaam een einde aan een geweldige dag - volgens de opsteller van dit verslag één de mooiste Aanloopdagen die er toe nu toe zijn geweest.

Eindhoven, 8 oktober 2013.
Marta Resink

--- Websites en overige tips in relatie tot het thema Ecodorp of EcoTribe:

- Ecodorp Bergen: www.ecodorpbergen.nl
- EcoTribe Teuge / Earth Awareness Centrum: www.earthawareness.nl/
- Servicepunt Anders Wonen Anders Leven:www.omslag.nl/wonen
met name de pagina's 'Actueel nieuws', 'Ecowijken en -dorpen' en 'Goede raad en advies'
- Nieuwsbrief 'Anders Wonen Anders Leven'. Gratis abonnement: www.omslag.nl/wonen/actueel.html#nieuwsbrief
- Sociocratisch Centrum Nederland: www.sociocratie.nl/
- Federatie Gemeenschappelijk Wonen: www.gemeenschappelijkwonen.nl
- Landelijke Verenging Centraal Wonen (LVCW): www.lvcw.nl
- Website van Diana Leafe Christian (ecodorp-onderzoekster en schrijfster): www.dianaleafechristian.org
- Boek 'Opnieuw Beginnen'. Alleen nog tweedehands verkrijgbaar
- Ecologische voetafdruk: www.voetafdruk.eu
- Dienst Landelijk Gebied van het Ministerie van EZ (meer te koop staande/komende militaire terreinen): www.ontwikkelingmilitaireterreinen.nl
- Ecodorp Sieben Linden, Duitsland: www.siebenlinden.de
- Europese coöperaties van Longo Maï: www.longomai.nl
- Internationaal netwerk World Wide Opportunities on Organic Farms: WWOOF

Nieuws rond 'anders' wonen en leven wordt ook regelmatig gepubliceerd in ZOZ tijdschrift voor doen-denkers, het tweemaandelijks tijdschrift van Omslag Wwerkplaats voor duurzame Ontwikkeling.
Proefnummer aanvragen? >>

Meer activiteiten bij Omslag in de komende tijd: www.aktieagenda.nl