Welkom
Nieuws
Omslag
ZOZ
Bibliotheek
Pers
Werk
Wonen
Bestellen
Advertenties
Verslag Aanloopdag 'anders' wonen in Nederland, op
zaterdag 13 november 2010 bij Omslag
Ook deze extra Aanloopdag was weer
helemaal volgeboekt. De 52 deelnemers kwamen vanuit het hele land,
en de dag was veel te kort om alle informatie goed aan bod te laten
komen. Maar dat wisten we eigenlijk al van tevoren. We draaiden een
fragment uit de nieuwe film A New We; daarna waren er presentaties
over de projecten het Carré (Delfgauw), EVA-Lanxmeer
(Culemborg) en het nieuwe wijkje met aardehuizen in Olst.
Een impressie van de dag.
 |
Eindhoven, 15 november 2010 Door Marta Resink (Omslag) |
Aanleiding voor het
organiseren van deze dag was het uitkomen van de film 'A New We' - met impressies van
tien heel verschillende ecodorpen en ecologische leefgemeenschappen
in acht Europese landen. Omdat er in Nederland (nog) geen ecodorpen
van enige omvang zijn - maar omdat er wel allerlei andere verwante
projecten en initiatieven zijn, ging het middagprogramma over de
vraag: wat gebeurt er zoal in Nederland?
Om 14:00 begon het middagprogramma, ingeleid door Omslag-medewerkster Marta Resink. We begonnen met een voorstelrondje. Daaruit bleek meteen al de brede betrokkenheid en motivatie van de deelnemers aan de dag. Er waren o.a. twee jonge architecten, bewoners van Centraal Wonen-projecten in Wageningen, Hoorn en Leiden, betrokkenen bij De Kleine Stroom (Heeze), Transition Town Bilthoven, de Vereniging voor Ecologische Leefwijzen en Tuinieren (VELT), Ecodorp Brabant, een nieuw initiatief voor Duurzaam Ecologisch Wonen in Wageningen, Wonen Op De Juiste Plek (Soest), het Carré (Delfgauw), de Werfterp (Culemborg), Aardehuis Oost-Nederland, de Nicolai Gemeenschap (Utrecht), leefgemeenschap De Hobbitstee (Wapserveen), La Citta Mobile (Eindhoven), en een nieuw project in Oost-Friesland. Ook aanwezig: ex-bewoners van Ecolonie (Frankrijk), een ecologische zelfvoorziener uit Drenthe, een Brabantse yurt-bewoonster, een antikraak-bewoonster van een groot voormalig militair complex in Harderwijk. En een deskundige in sociocratische besluitvorming. *)
Daarna startten we de film A New We, waaruit een portret van
Ecodorp Sieben Linden in Duitsland werd vertoond. Gevraagd naar
reacties op de documentaire werden genoemd: ruimte - in verbinding
met het hart - ruimte voor verscheidenheid door opsplitsen in
kleinere eenheden (bijv. geen mobieltjes) - energieneutraal bouwen,
eigen energieopwekking - samen spullen gebruiken, 'op'gebruiken en
repareren, bij collectieve aanschaf kun je de beste kwaliteit kopen
- samen eten - verbondenheid met mensen en met de natuur - iedereen
bezit een deel, niemand bezit alles - de notie van 'eigendom' wordt
minder belangrijk omdat alles samen wordt gebruikt - de vraag
rijst: wat heb je echt nodig? - diversiteit in randvoorwaarden, er
is niet één waarheid - vreugde, schoonheid en muziek -
diversiteit in bouwvormen - inspiratie - veel invalshoeken -
liefdevol - nieuwe 
manieren ontdekken van leren; ruimte om kinderen
op een andere manier te onderwijzen - overwegend 'witte' mensen -
community van communities - bouwt veerkracht op - mooie huizen -
ecologisch, vegetarisch/veganistisch eten en lokaal geproduceerd -
als voorbeeld dienen voor de rest van het land - niet op een
eilandje, wisselwerking met de omgeving. Vragen waren er ook, zoals: hoe regel je besluitvorming in groepen? Antwoord: in veel groepen wordt gewerkt met modellen van sociocratische besluitvorming. Hoe is Sieben Linden financieel georganiseerd? Antwoord: het ecodorp functioneert als een collectief; wie er wil komen wonen legt 12.000 euro in. Meer hierover op de website van Sieben Linden.
En toen was het tijd voor verschillende presentaties van projecten in Nederland.
Woongemeenschap Het Carré in Delfgauw
Ruud Luiten is sinds zeven jaar
bewoner van het Carré in
Delfgauw (ZH). Deze woongemeenschap werd in 2002/2003 gerealiseerd in
samenwerking met Vereniging Ecodorp. Pijlers zijn hier: ecologie,
spiritualiteit en gemeenschapsvorming. Het project bestaat uit 49
energiezuinige en duurzaam gebouwde huurwoningen in carrévorm
met een eigen binnenterrein. Er wonen 70 volwassenen en 40 kinderen.
Ruud: ,,In tegenstelling tot veel andere projecten - die meestal
eerst zelf een groep vormen en daarna op zoek gaan naar een
locatie, gemeente of andere samenwerkingspartner - was er in
Delfgauw al een ecologisch project gebouwd door een
woningcorporatie: een complex in de sociale huursector in een
VINEX-wijk, en bestemd voor bewoners van de te saneren Haagse Schilderswijk.
Maar die bleken daar helemaal niet te willen gaan wonen. De corporatie
zocht contact met de toentertijd erg actieve Vereniging Ecodorp met de vraag of die
geen bewoners kon leveren. Eenderde van de huizen werd betrokken
door leden van die verenging; de overige huurders kwamen via andere
routes. Sinds 2003 is het Carré bewoond''. Meer over de historie
>>>
De woningen zijn voorzien van zonnecollectoren, warmtepompen,
vloerisolatie en andere duurzame toepassingen. Ruud: ,,De bewoners
zijn behoorlijk ecologisch en spiritueel georiënteerd, maar we
zoeken nog steeds naar vormen van gemeenschappelijkheid. We noemen
ons weliswaar een woongemeenschap, maar eigenlijk moet nu -
achteraf dus - die 'gemeenschap' nog gevormd worden. Zo is er
bijvoorbeeld nog steeds geen gemeenschapshuis gebouwd (de vraag is of het er ooit zal gaan komen...) en we zoeken
nog naar een werkende vorm van besluiten nemen met consent.
Eigenlijk is er geen gemeenschappelijk doel, dus de verschillen
blijven''. Alle bewoners betalen bovenop hun maandhuur een bedrag
van 20 euro voor gemeenschappelijke voorzieningen - voornamelijk de
gezamenlijke binnentuin. Er zijn woningen met vier, vijf of zes
kamers. 
Eens per twee weken is er bij iemand thuis een
ledenvergadering; meestal bezocht door tien à twintig bewoners.
Veel uitwisseling vindt plaats via e-mail, zoals bij gezamenlijk
gebruik van spullen en andere praktische zaken of het organiseren
van bijeenkomsten in kleine kring (zoals Satsang). Een kleine vaste
groep houdt zich bezig met het onderhoud van de gezamenlijke tuin;
eens per maand is er een tuinwerkdag. Met mooi weer is het druk;
bij slecht weer komt er meestal niemand.. Het selecteren van
nieuwe bewoners is gedelegeerd aan de bewonersverenging; ongeveer
eens per jaar komt er een woning vrij. Tijd voor een pauze. In de werkruimte van Omslag stond verse thee, koffie en sap klaar. Achter de schermen was de hele dag Omslag-medewerkster Fannie Coenen actief. Er ontstond een levendige onderlinge uitwisseling en ook in de bibliotheek was het druk. Het kostte enig aandringen om iedereen weer te verzamelen voor het vervolg van de presentaties.
Ecologische woonwijk EVA-Lanxmeer, Culemborg
Het woord was aan Marleen Kaptein, in 1994 initiatiefneemster van
de integraal ecologische woonwijk EVA-Lanxmeer, gebaseerd op de principes van
permacultuur. Inspiratie en motivatie tot het uitwerken van haar
plan vormden o.a. het Brundtland-rapport (1987), de Nationale
Milieubeleidsplannen 1 en 2, en de Postbus 51 tv-spotjes met de boodschap
'Een beter milieu begint bij jezelf'. Het eerste ecowijkje -
Ecolonia in Alphen aan den Rijn - was gerealiseerd en de
VINEX-wijken kwamen er aan. Marleen: ,,VROM zat met het probleem:
hoe bereiken we de consument en het MKB? Het milieuverhaal was veel
te abstract''. Vanuit haar studie- en werkcontacten had ze een breed netwerk opgebouwd: de werkgroep Open Bouwen van de TU
Delft, ze zat in het bestuur van de VIBA, was actief in de
Stichting Mens & Architectuur, en in 1992 had ze een
cursus Permacultuur Design gevolgd. Ze verkeerde vaak in kringen
van mensen die op topniveau bezig waren met de planning van nieuwe
steden. In 1994 richtte ze Stichting EVA op
(Ecologisch Centrum voor Educatie, Voorlichting en Advies), met
als doel een brug te slaan tussen overheid en burgers. Haar 'droom'
was een autoluw woonwijkje waar sociale, ecologische en economische
aspecten met elkaar verweven waren (permacultuur!). Uiteindelijk werd
het een heel nieuwe stadswijk met 200 duurzaam gebouwde woningen, een
ecologische stadsboerderij en
(nog steeds een wens:) een voorlichtingscentrum rond integrale
ecologie. Het aantal van 200 woningen had als reden dat werkelijke
eco-winst pas te behalen is bij schaalvergroting. Haar ideeën
beschreef ze in een plan, dat ze binnen haar netwerk verspreidde.
Er groeide een kring van deskundigen rondom haar ideeën, en eind 1994
werd ze benaderd door de gemeente Culemborg - die bood haar een
superlocatie vlakbij het NS station en in een voormalig
waterwingebied. Als je het NS station van Culemborg uitloopt, loop je
recht de wijk in. Er worden regelmatig begeleide rondleidingen gegeven,
waarin je veel meer te weten komt over de totstandkoming van de wijk en
over het dagelijks leven in EVA-Lanxmeer.Toekomstige bewoners als mede-ontwikkelaars
Marleen benadrukt het belang van actieve participatie van de toekomstige bewoners in de ontwikkeling van het verdere proces: bewoners werden mede-ontwikkelaars. Bij de planuitwerking waren zo'n 80 mensen betrokken die - via stedebouwkundige ateliers en masterclasses - deelaspecten van het plan verder uitwerkten (duurzaam bouwen, water, energie, ecologie, landschap, permacultuur, etc.). Die werden integraal afgestemd en in elkaar geschoven in het stedebouwkundig plan. Het collectief totstandgekomen plan was in 1998 gereed. Lees hier meer over het participatieproces >>>
In 1998 werd de Bewonersvereniging Eva-Lanxmeer - BEL - opgericht, waarvan leden ook zitting hadden in de projectgroep. Marleen: ,,De vereniging fungeerde en fungeert nog steeds als communicatiemiddel en is een onderling verbindende factor''. In 1998 startte de bouw van de eerste woningen.
EVA-Lanxmeer nuBinnen een oppervlakte van 24 hectare staan nu zo'n tweehonderd huur- en koopwoningen en appartementen, gegroepeerd in 'hoven' (30% huur en sociale koop; 70% koop in diverse klassen) en verschillende bedrijven, kantoren en werkplaatsen. Wonen en werken worden binnen de wijk zoveel mogelijk gecombineerd. Het openbaar groen heeft een natuurlijk karakter en is gedeeltelijk gericht op de productie van voedsel. Fruitbomen en bessenstruiken staan gewoon in het openbaar groen. Ook zo worden de principes van permacultuur tot uitdrukking gebracht. De eerste woningen werden eind 1999 opgeleverd en de eerste fase van de bouw werd in 2005 voltooid. In de wijk is ook een gemeenschappelijk wonenproject van ouderen: Het Kwarteel. Er wordt nog steeds verder gebouwd, zoals bijvoorbeeld De Werfterp: een ecologische woon-werkgemeenschap rondom een archeologische terp, aan de rand van de wijk (nieuwe belangstellenden welkom!). De ecologische stadsboerderij Caetshage levert groenten aan zo'n 100 abonnementhouders; er is een boerderijwinkel met theehuis en een zorgboerderij. De wijk kent diverse voorbeelden van experimentele milieu- en energiezuinige woningbouw: rijtjes met kaswoningen, het Werfhuis en de energiezuinige woning van kunstenaar Jan Tempelman. Sinds een paar jaar heeft de wijk een eigen energiemaatschappij Thermo Bello. Het wijkbeheer van openbaar groen wordt uitgevoerd door de verenging Terra Bella. Door de wijk worden regelmatig rondleidingen gegeven.
De 'utopische' woonwijk, een paradepaardje van hedendaags duurzaam bouwen, trekt (professionele) belangstellenden vanuit de hele wereld. EVA-Lanxmeer fungeert in menig opzicht als een ecodorp. Over de wijk zijn tal van publicaties verschenen. Zie o.a. het boek Duurzame Stedenbouw (2010). Het was een imposant verhaal van Marleen. Veel informatie uit haar powerpointpresentatie is ook te raadplegen op de website van EVA-Lanxmeer.
Vereniging Aardehuis Oost-Nederland
De laatste spreekster deze middag was Mirjam Burema. Ze is sinds 4,5 jaar lid van de Vereniging Aardehuis Oost-Nederland,
die in de gemeente Olst-Wijhe een wijkje met 25 aarden huizen
('earthships') gaat realiseren, met een gemeenschapshuis en een
bezoekers- en cursusruimte/annex hostel. Mirjam: ,,Het idee daarvoor
kwam van Deventenaar Paul Hendriksen, nadat die in Zweden had
meegewerkt aan de bouw van een earthship: een grotendeels
zelfvoorzienend huis, gebouwd uit duurzame materialen voornamelijk uit
de directe omgeving, met muren van met aarde volgestampte autobanden. Earthships
zijn een ontwerp van de Amerikaanse architect Michael Reynolds. Paul
verzamelde een hele groep mensen rond het plan om de huizen zelf te gaan te
bouwen, en om samen te gaan wonen in harmonie met de natuur, in verbondenheid met
elkaar en ter inspiratie van de wereld om ons heen''. Meer over de huizen >>>
,,Zo ontstond de
vereniging, die inmiddels bestaat uit 18 huishoudens en zo'n 350
steunleden. We gaan 20 (betaalbare) koop- en drie (sociale)
huurwoningen bouwen in Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO)
- daarbij worden we professioneel begeleid. In 2009/2010 lieten we een
haalbaarheidsstudie uitvoeren; die toonde aan dat onze plannen
realiseerbaar zijn. Het project komt in de gemeente Olst, die daarvoor
een stuk grond van 1,3 ha beschikbaar stelde. In juni 2010 hebben we
een samenwerkingsovereenkomst gesloten met SallandWonen en de gemeente''. 
'Drie onder een bult'-woningen
Bij het ontwerpen van de huizen zijn verschillende architecten
betrokken. Mirjam: ,,Michel Post heeft een plan getekend voor het
bouwen van 'drie onder een bult-woningen'. We willen zoveel mogelijk
zelf gaan bouwen, met hulp van veel vrijwilligers (zie oproep). De woningen worden
niet aangesloten op het reguliere gas-, water- en
rioleringssysteem; wel op het stroomnet, omdat de woningen
vermoedelijk niet gedurende het hele jaar hun eigen stroom zullen
kunnen opwekken''. De prijzen van de koopwoningen variëren tussen
166.000 en 200.000 euro; de
huurwoningen zullen rond 600 euro per maand gaan kosten (dus binnen de
woontoeslag-grens). Daarbij komt een bijdrage voor de
gemeenschappelijke voorzieningen. Voor de huurwoningen is een
wachtlijst; op dit moment zijn er nog vijf koopwoningen beschikbaar.
Mirjam: ,,Van alle leden wordt een commitment
gevraagd om in de voorbereidende fase minstens vier uur per week in de
vereniging
te investeren, bijvoorbeeld als lid van een van de werkgroepen. Tijdens
de bouw zal iedereen minstens acht uur per week
feitelijk meewerken''.
Mirjam: ,,Het plan is om in juni/juli
2011 al te beginnen met bouwen; we gaan dan eerst samen het
bezoekerscentrum bouwen, omdat we vanuit allerlei hoeken erg veel
belangstelling verwachten. Het sterk wisselende ledenverloop vereist
een voortdurende aandacht voor de gemeenschappelijke- en
groepsprocessen. Binnen de vereniging worden de besluiten
genomen op basis van consent''.
Meer over de Vereniging Aardehuis Oost-Nederland >>>
Afsluitend rondjeHet liep al tegen vijven; tijd dus voor een afsluiting, met een 'roept u maar'-rondje om de ervaringen van de deelnemers aan deze dag te inventariseren. Zo werd de dag ervaren en beoordeeld: oude droom weer oppakken - hoopvol (div.) - uitdaging - bijzonder - verrijkend - realistisch duurzaam - leerzaam - nieuwe wereld - verbindend - helder communiceren en organiseren leidt tot succes - duurzaamheid vereist draagvlak - nog meer ideeën om uit te voeren - wel met anderen wonen - idealisme aanwakkeren - ruzie maken geeft rust - het goede voorbeeld - duurzaamheid begint met verdraagzaamheid - ongekende mogelijkheden - samen leven - enthousiasmerend - terug naar de toekomst - gelukkig niet alleen - het enige winnende lot is het zelfbepaalde lot - en: een fantastisch verzorgde dag!
Groenten van De Kleine Stroom27 mensen bleven na afloop een hapje mee-eten; een flinke ploeg toog de keuken in om de maaltijd te bereiden. Ton Rijsdijk had uit eigen tuin (De Kleine Stroom) een paar flinke pompoenen, een grote watermeloen, winterpostelein en wat tomaten meegenomen. Die vormden de basis voor een smakelijk vegetarisch-biologisch diner, dat een uurtje later werd opgediend.
In de tussentijd brachten andere deelnemers het gebruikte lokaal weer op orde; anderen raakten in levendige gesprekken verwikkeld en ook de boeken en andere publicaties in het Servicepunt Anders Wonen Anders Leven werden flink geraadpleegd.
We aten in de Omslag-werkruimte, die voor deze gelegenheid sfeervol was her-ingericht.
Na de maaltijd
volgde nog een grote afwas, en daarna een rondje koffie en thee. Rond 22:00 uur vertrok de laatste bezoeker.---------------------
SUGGESTIES
- De Engelstalige versie van de film 'A New We' (niet ondertiteld) is in beperkte oplage te koop bij Omslag. Film bestellen >>>
- Ook op 30 oktober 2010 organiseerde Omslag een Aanloopdag rond 'anders' wonen in Nederland, toen met andere projectpresentaties (Franciscaans Milieuproject Stoutenburg, Leefgemeenschap De Hobbitstee en Ecodorp Brabant). Verslag >>>
- De volgende Aanloopdag bij Omslag is op zaterdag 27 november. Dan staan de woon-werkgemeenschappen van Emmaus in Nederland centraal. Meer over die dag >>>
Meer over:
leefgemeenschappen in Nederland >>>
ecowijken en -dorpen >>>
woon-werkprojecten >>>
Centraal- en gemeenschappelijk wonen >>>
*) Wie belangstelling heeft voor vormen van sociocratische besluitvorming (besluiten nemen met consent) kan het verslag van de Aanloopdag op 27 februari 2010 raadplegen. We speelden toen o.a. het 'consent-spel'. Meer over die dag >>>
