
Servicepagina's
'Anders' wonen en leven betekent voor menigeen
ook wonen in een duurzaam gebouwd huis en in natuurrijke
omgeving.
Naast de vooral sociale aspecten van 'anders'
wonen op de andere pagina's van deze website, komen op
deze pagina allerlei technische en bouwkundige aspecten
aan bod: bouwwijzen, architectuur, materialen, duurzame
energie en isolatiematerialen.
Niet alleen bewoners
hebben zeer uiteenlopende wensen en voorkeuren met
betrekking tot hun woon- en leefomgeving, architecten
hebben ook zo hun eigen voorkeuren...
Op deze pagina proberen we vooral inzicht te geven in
bouwwijzen en materialen die ook voor mensen met een
krappe beurs binnen bereik (kunnen) komen. In het
overzicht 'architectuur en andere bouwwijzen' noemen we
daarom ook mogelijkheden tot zelfbouw en collectief
particulier opdrachtgeverschap.
Ook geven we wat praktische verwijzingen naar ecologische
groen-adviseurs en leveranciers van ecologische bollen en
zaden. Op de pagina's 'ecologisch leven' en 'stimuleren
sociale duurzaamheid' worden meer nuttige adressen
gegeven. Ook als je samen met anderen aan de slag wilt
voor een ecologische straat of buurt!
Bij de tips over duurzame energie en energiebesparing valt
wellicht op dat zonne-energie wat oververtegenwoordigd
is... Dat komt doordat Omslag sinds 2005 zelf 'aan de
zonne-energie' is! Tijdens het samenstellen van deze
web-pagina waren we ons daarop volop aan het oriënteren.
De handigste informatie die we daarbij tegenkwamen geven
we hier dus meteen maar door...

|
Servicepunt

Een initiatief van Omslag Werkplaats voor
Duurzame Ontwikkeling
Ecologisch bouwen en wonen
Filmtip: First
Earth - uncompromising ecological architecture
(Nederlands ondertiteld)
Architectuur en
'andere' bouwwijzen in Nederland
- Sociale architectuur is het
samen ontwerpen van gemeenschappelijk wonen.
Het ontwerpen van woonomgevingen voor en samen met
(grote) groepen bewoners vergt van een architect -
naast technische vaardigheden - ook bijzondere
aandacht voor de sociale aspecten van
gemeenschappelijk wonen. Lees
hier meer >>>
Zelfbouwcollectief Mas Con
Menos organiseert praktische workshops zelf
bouwen met strobalen en leem, timmeren,
kalkstuccen en ramen en deuren installeren.
Naar de website
>>>
Verslag
van een zelfbouw-workshop in september 2023
>>>
Superuse
Studios: internationaal architectencollectief
voor circulair en duurzaam ontwerp, gevestigd in
Rotterdam. Duurzame architectuur met hergebruikte
materialen. Werkt ook samen met
opdrachtgevers/bewonerscollectieven..
- Vereniging VIBA
De VIBA (Vereniging Integrale
Bio-Logische Architectuur) is al vanaf 1976 een
platform voor de uitwisseling van kennis over mens- en
milieuvriendelijk bouwen en wonen. VIBA is er voor
iedereen die mens- en milieubewust bouwen en wonen een
warm hart toedraagt: architecten,
ervaringsdeskundigen, onderzoekers en andere
geïnteresseerden. Vereniging VIBA stimuleert haar
leden in hun streven naar een duurzame en gezonde
woon-, werk- en leefomgeving. Bijvoorbeeld in de vorm
van netwerkbijeenkomsten, lezingen, workshops,
excursies, cursussen en symposia.
Raadpleeg daarvoor de agenda
>>>
Leden van VIBA ontvangen vier keer per jaar de VIBA
Nieuwsbrief.
Contactpersonen van Vereniging VIBA: www.vibavereniging.nl/contact.
Algemeen contact:: secretaris ( at )
vibavereniging.nl Web: www.vibavereniging.nl
- Innovatiecentrum
Duurzaam Bouwen
Het
Innovatiecentrum Duurzaam Bouwen (ICDuBO) in Rotterdam
is met 2000 m2 vloeroppervlakte een kennis- en
congrescentrum voor duurzaam bouwen. Het centrum richt
zich op kennisdeling en samenwerking tussen overheid,
kennisinstellingen en bedrijfsleven. ICDuBo is de
schakel tussen theorie en praktijk, tussen vraag en
aanbod.
ICDuBo fungeert als een onafhankelijk
en centraal platform met een permanent overzicht van
alle mogelijke vormen van duurzame en innovatieve
oplossingen.
Locatie: RDM Dokloods (haven 2600), Directiekade 2
- 3089 JA - Rotterdam. Tel. 010-4157244. Web: www.icdubo.nl
- Stichting
Mens en Architectuur- netwerk rond
organische architectuur
Nederlands
Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE)
Advies-, onderzoeks- en ontwerpbureau voor
milieuvriendelijk en gezond bouwen, wonen en werken,
oftewel: duurzaam bouwen. Het instituut heeft drie
divisies: Consulting, Research en Publishing. NIBE
geeft een nieuwsbrief uit en eigen publicaties,
waaronder zeer recent (2005) het 1500 pagina's
tellende basisboek 'Duurzaam & Gezond
Bouwen'.
NIBE,
Postbus 229, 1400 AE Bussum. 035-6948233, info@nibe.org
Het
Vlaams Instituut voor Bio-Ecologisch Bouwen en
Wonen - VIBE vzw informeert
over gezond en milieuverantwoord bouwen en wonen.
Verstrekt VIBE-labels. Thema's: energie- en
waterbesparing, ruimtegebruik, ecologische stedenbouw
en gezonde bouwmaterialen, vanuit het standpunt van
gezondheid én milieu. Website met o.a. database met
verwijzingen naar producten, producenten en bedrijven.
VIBE vzw,
Grotesteenweg 91, 2600 Antwerpen-Berchem. Tel.:
03/218.10.60, e-mail: info[a]vibe.be
In
de ecologische wijk EVA-Lanxmeer in Culemborg zijn
drie onderlandwoningen gerealiseerd.
Architect: Jasper Cremer (www.ckarchitecten.nl), uitgevoerd door het
Biologische Bouw Collectief (www.biologische-bouw.nl).
Locatie: Marten Toonderpad 1. Meer
info >>>
Eco-Design,
het bureau van leembouw-expert Sjap Holst, legt zich
al sinds 1985 toe op bio-ecologisch en duurzaam
bouwen. Het bureau streeft naar een symbiose tussen
architectuur en kunst. Daarom worden, indien mogelijk,
ook kunstenaars bij (onderdelen van) projecten
betrokken.
Eco-Design,
De Raadstraat 1, 5666 EA Geldrop. 040-2863792, eco-design@artchitecture.nl
- Superuse Studios (v/h
2012 Architecten) richt zich vooral op recycling van
(bouw)materialen, het opknappen van panden in
zelfbeheer en het bevorderen van zelfwerkzaamheid door
bewoners. Dit bureau won in 2004 de Pendrecht
Cultuurprijs.
Superuse
Studios, Emantspad 5, 3061 CE, Rotterdam
Tel: 010 4664444.
ORTA Nova
legt zich toe op organische vormgeving, gezond bouwen,
verbinding met mensen, beeldvormende werkmethoden en
architectuur met levensbevorderende kwaliteiten.
Architectenbureau van Peter van der Cammen.ORTA Nova,
Dijnselburgerlaan 3, 3705 LP Zeist. 030-6992440, info@ortanova.nl
Architecten- en ingenieursbureau Kristinsson was onder
andere betrokken bij de realisering van 'minimum-energiewoningen'
in Schiedam (1984) en meer recent (2004) bij de
totstandkoming van ecologisch nieuwbouwproject De Kersentuin
in Leidsche Rijn (Gem. Utrecht).
Bureau Kristinsson,
Noordenbergsingel 10, 7411 SE Deventer. 0570-615035,
w.welmer@kristinsson.nl
Het bureau
van Frans van der Werf legt zich toe op organische
architectuur en stedenbouw. Trefwoorden: mens
centraal, procesmatig, bio-ecologisch en natuur
verbonden.
Ir Frans van
der Werf, Tolweg 12, 2042 EL Zandvoort.
023-5735257, architect@vdwerf.nl
- ORIO
Architecten bna bouwt met natuurlijke
en gezonde materialen (stro, aarde, hout) die
op een harmonieuze, speelse en vreugdevolle manier
worden toegepast. Architect Michel Post ontwierp o.a.
de
aardehuizen
in Olst.
DAM Architecten in Antwerpen
(Be). Bureau van eco-architect Ken Dupont. Legt zich
toe op ecologisch (ver)bouwen, passief en bijna
energieneutraal ('BEN') nieuwbouw, met specialisatie
rond cohousing en gemeenschappelijk wonen projecten.
Architecten- en
ingenieursbureau Michael de Vos in Loenen richt
zich vooral op projecten in particulier
opdrachtgeverschap en in opdracht van kleinere
bedrijven of verenigingen. Ecologisch, energiezuinig
en gezond! Ook strobalen. leem en hout.
- BEAR
Architecten in Gouda heeft veel ervaring met
duurzaam bouwen met toepassing van passieve en
actieve zonne-energie.
Greenman
Projects, bedrijf van Bob Radstake, realiseert
functionele levende bouwwerken in parken,
speelterreinen, straten en pleinen in de stad, op
industrieterreinen, in pret- en dierenparken,
recreatie- en golfterreinen en overige toepassingen in
het buitengebied. Ook zijn er drijvende constructies
mogelijk in waterpartijen. Web: greenmanprojects.com.
- Azimut
bouwbureau van Passiefhuis-specialist Clarence
Rose, heeft zich gespecialiseerd in energie-efficiënte
renovatie en 'Passief bouwen'.
Het
PassiefhuisCentrum
in Deurne is een informatie- en
voorlichtingscentrum rond energiebesparend
(ver)bouwen. Permanente expositie (openingstijden op
website); ook lezingen, workshops en cursussen.
Locatie: Dr. Huub van Doorneweg 3. Filmpje
>>>
Wat is
een PassiefHuis? >>>
Passief
bouwen
startpagina >>>
Waarom zou je in een goed geïsoleerde woning nog een
volledige cv-installatie aanleggen? De gaskachel is
weer terug in de ZonneHaardWoning. In
Valkenburg (ZH) staan 31 'proef'woningen. Een concept
van de TU Delft en adviesbureau
BOOM/S/I.
- Architectenbureau Alberts & Van
Huut werd in 1963 opgericht door Max van Huut en
(wijlen) Ton Alberts. Zij specialiseren zich in organische
(antroposofische) architectuur,
stedenbouw en interieur. Het internationaal werkende
bureau verwierf wereldwijd bekendheid door het ontwerp
van het opvallende hoofdkantoor van ING (v/h NMB) in
Amsterdam-zuidoost en andere prestigieuze organische
bouwwerken.
Over de architectuur van Alberts en Van Huut maakte
Janneke Monshouwer in 2006 de prachtige film
'Vijfsterren Monument'.
- Ir. Peter van Gerwen architecten
(Amersfoort) bureau voor energie-ontwerp,
architectuur en stedenbouw, heeft flink wat ervaring
met duurzame (steden)bouw.

- Grotenbreg
Architecten richt zich op duurzaam, klimaatneutraal
en energiezuinig bouwen. Architect Willem
Grotenbreg (Warnsveld) ontwierp een (prijswinnend)
rijtje van zes twee-onder-een-kap serrewoningen
in Zelhem.
-
 Ir. Daan
Bruggink / Orga
Architect zoekt in zijn werk naar de
raakvlakken tussen natuur en architectuur in zijn
ontwerpt moderne, gezonde gebouwen met natuurlijke
en biobased materialen: ecologisch en duurzaam.
Hij werkt met veel plezier intensief samen met de
toekomstige bewoner/gebruiker om zo goed mogelijk
hun wensen te vertalen in een prachtig stukje
architectuur.
-
Vedisch
bouwen is de term voor een bouwwijze van
gebouwen die zijn ontworpen in overeenstemming met
de natuurwet. Het concept komt van Maharishi
Sthapatya Veda. Meer
>>>
-
 Op de Hellendoornse
berg in Olst (Ov) bouwde Lex Schra een boomstamhuis,
opgetrokken uit inlands hout. Naast boomstammen zijn
ook diverse sloopmaterialen toegepast, evenals
schapenwol, gemalen puin en grassen en sedums. Het
bouwproces is te volgen via zijn website
Autarkisch bouwen
en wonen
- Schoonschip
in het IJ in Amsterdam is de meest duurzame
drijvende wijk van Europa, gevormd door 48
huishoudens met iets meer dan 100 bewoners.
Gerealiseerd in 2019.
- Strohplatz
(project van Niels Gorisse) is een zo zelfvoorzienend
mogelijke leer- rustplek in de Eifel (Du). In
Nederland biedt Niels advies en geeft hij trainingen
in duurzaamheid, zelfvoorzienendheid en off-grid
leven.
- Sustainer
Homes bouwt radicaal duurzame gebouwen op basis
van een uniek, modulair bouwconcept
-
Bijna autarkisch, met sedum bedekt
ecologisch woonhuis/atelier
in Hoek (Zeeuws-Vlaanderen)
- Edwin Deen studeerde af op een ontwerp voor autarkisch wonen op het water
- De GeWoonboot
is een demonstratiemodel van een compleet autarkische
woonboot die voorziet in zijn eigen
elektriciteit, warmte en water (zuivering). Nu in
gebruik als vergaderschip.
- Ook permacultuur
bevat veel autarkische elementen
Earthships
- Nederlandstalige
Earthship-startpagina
>>>
Een 'earthship' ('aardehuis') is een
uit natuurlijke materialen gebouwde woning die zoveel
mogelijk zelfvoorzienend is. Het concept is van de
Amerikaanse architect Michael Reynolds. Zijn geliefde
bouwmaterialen zijn: met aarde gevulde oude
autobanden, lege glazen flessen en blikjes, in
combinatie met leem. Wat
is een earthship? >>>
Tot nu toe
zijn vooral in de Verenigde Staten al tientallen
fascinerende earthship-projecten gerealiseerd.
In Europa
zijn earthships gebouwd of in ontwikkeling in o.a. België, Frankrijk
(Normandië) Groot-Brittannnië,
Schotland,
Spanje
en Zweden.
Woningstichting
SWZ in Zwolle gaf in 2008 opdracht voor
de bouw van een earthship in de Nooterhof. Dit is het
eerste ontwerp van Michael Reynolds, dat in Nederland
is gerealiseerd. Reynolds en zijn team bouwden zelf
ook mee, maar er zijn heel veel concessies gedaan. In
juni 2009 werd dit earthship officieel in gebruik
genomen als theehuis. Filmpje
over de bouw
In
Olst (Ov.) is
een wijk met 23 zelfvoorzienende aardehuizen,
gecombineerd met een gemeenschapsruimte en een
bezoekerscentrum. Het is een unicum voor Europa. De
bouw startte in 2012; zomer 2013 werden de eerste
woningen opgeleverd. De woningen werden
goeddeels door de bewoners zelf gebouwd me hulp van
heel veel vrijwilligers. Er zijn regelmatig
rondleidingen door de wijk. Vereniging
Aardehuis
Oost-Nederland
- Architect Michel Post heeft ervaring met het
ontwerpen van (semi-)earthships. Web: www.orioarchitecten.nl
- In 2007 werd op Centrum
Wilgenhoeve in Exmorra (Friesland)
gestart met de bouw van het eerste (experimentele)
earthship in Nederland, ontworpen door
permacultuur-expert Ishi Crosby.
- Klik
hier om te zien welk materiaal er in de
bibliotheek van Omslag aanwezig is over 'earthships'.
Tiny Houses in Nederland

Tiny Houses zijn primaire, volwaardige woningen op
kleine schaal. Ze worden bewust gebouwd en
bewoond vanuit de behoefte een meer eenvoudig leven te
leiden, minder gericht op consumeren en met een
kleinere ecologische voetafdruk. Bij het ontwerp en de
bouw van de kleine woningen wordt slim gebruik gemaakt
van ruimte en innovatieve technologieën. Een Tiny
House is max. 50 m2, idealiter (deels)
zelfvoorzienend, van goede kwaliteit en esthetisch
gebouwd, functionerend als full-time bewoonde woning.
Mobiel zijn is daarbij geen voorwaarde maar vaak een
middel, volledig off-grid zijn is een mogelijkheid
maar geen eis.
Inmiddels komen er ook in Nederland steeds meer
initiatieven, vaak van individuen, maar steeds vaker ook
van groepjes, gemeenten en/of woningcorporaties.
De website van Stichting Tiny
House Nederland bevat heel veel nieuws, tips,
achtergronden en overzichten rond het wonen in een Tiny
House in Nederland. Ook over wet-
en regelgeving en een overzicht
van initiatieven. Op de website is ook een 'forum'
voor onderlinge uitwisseling.
 Tiny
House-pionier Marjolein Jonker onderhoudt een zeer
informatieve blog: Marjolein
in het Klein >>>
'Tiny Findy' is
een website met vraag en aanbod van (tweedehands) Tiny
Houses in Nederland, bouwkavels en meer. Ook Tiny House
gerelateerde bouwproducten, installaties en interieur
artikelen.
 In
november 2017 verscheen het eerste Nederlandstalige boek
over Tiny Houses in Nederland. In oktober 2023
volgde 'Tiny Houses: 'van droom naar realiteit'.
Meer
boeken over Tiny Houses >>>
Sinds 2018 verschijnt elk kwartaal het digitale Magazine
Klein Wonen
Leven in Tuinen
is de website van architect Marcel van Mierlo , met
een uitgebreide verzameling van kleine huizen en slim
ruimtegebruik. Hij publiceerde daarover ook
twee boekjes, en is mede-redacteur van TinyFindy.
Off-grid en zelfvoorzienend
wonen en leven
Praktische informatie en inspiratie
rond allerlei aspecten van off-grid leven:
- Stichting
Phien, Horst aan de Maas (Lb): o.a. ervaringsplek op 28
ha groot landgoed Eykelenbosch in Melderslo.
- Hof van
Cartesius, Utrecht
- Offgridcentrum
in Wierden (Ov) is
opgericht in 2019 met als doel om zo veel mogelijk
mensen te helpen om off the grid te leven.
- Blog
van Off-gridcentrum
Vrijbuitersnest
- Ecodorp Ppauw in
Wageningen is een vrijplaats voor ecologische
experimenten. Ook workshops en klusdagen.
- Peter Plank
/ Stadsboerderij Amsterdam-Osdorp. Ook workshops en
cursussen off-grid bouwen.
- Strohplatz
is een zo zelfvoorzienend mogelijke leer- en
rustplek in de heuvels nabij Trier in Duitsland. In
Nederland verzorgt Niels Gorisse op verschillende
locaties lezingen
en praktische cursussen Zelfvoorzienend
Off-grid.
- 'Alles zelf maken met je eigen handen en hoofd' is
een tweedelige serie kloeke naslagwerken over
duurzame, kleinschalige zelfvoorziening in harmonie
met mens en natuur. Samengesteld door Hugo
Tresinie van t-Over-leven in België. In 2022
verschijnen ze in herdruk. De imposante inhoud staat
ook op de website
>>>
- Facebook-groep 'Zelfvoorzienend
Leven & Wonen in de praktijk'
Het InnovatieNetwerk ontwikkelde een nieuw concept
voor vernieuwend duurzaam bouwen: de Zonneterp.
Een symbiose tussen stad en platteland: een combinatie
van een glastuinbouwkas en woningen.
Ruimten
koelen met behulp van planten?
Het Duitse Architectenbureau Log Id is er enthousiast
over. Lees
hier het inerview met twee 'groene
planten'-architecten van Architectural Green
Solar Networks (AGSN)
Stichting Demotech ontwikkelt
eenvoudige en 'democratische' technologieën
voor toepassing in Nederland en daarbuiten. O.a.
(water)putten, keukenunits, transportmiddelen en de
beroemde touwpompen. De werkplaats is gevestigd in Het
Landbouwbelang in Maastricht.
Demotech - design for
self-reliance, Postbus 303, 6950 AH Dieren.
043-3561623, info@demotech.org
Klik hier voor meer
informatie over de piramidewoningen in
Schiedam, naar een ontwerp van architect
Gerard Schouten. Het eerste wijkje met piramidewoningen
die meer recht doen aan het oorspronkelijke
ontwerp, staat in Huizen (NH).
|
- Het Centrum
Ondergronds
Bouwen (COB) genereert, verrijkt en verdeelt
kennis over ondergronds ruimtegebruik en ondergronds
bouwen. Het COB geeft een eigen magazine uit: COB
Nieuws. Architect Ernst von Meijenfeldt, verbonden aan
Buro3 architecten, schreef het boek
'Verborgen ruimte', over de ontdekking van
ondergrondse architectuur.

- Leven op daken geeft
informatie over grootschalige, professionele
toepassing van 'gebruiksdaken': sedum-, vaste
planten-, heester-, parktuin- en parkeerdaken.
Tweemaal per jaar verschijnt hierover een tijdschrift.
- Van Vliet
Daktuinen legt zich toe op de aanleg van daktuinen
en grootschalige groenprojecten 'op niveau'.
Het Informatiecentrum
Eigen Bouw (ICEB) fungeert als vraagbaak voor
particulieren en woonprofessionals met interesse in particulier
opdrachtgeverschap.
- Op de website van het Servicepunt Eigen Bouw Almere
is het handboek 'Een huis op maat... ook voor u?' te downloaden.
Over particulier opdrachtgeverschap voor
(bijna) ieder inkomen.
Buro
Raamwerk in Nijmegen adviseert en
ondersteunt o.a. initiatieven rond collectief
particulier opdrachtgeverschap. Ook
bieden ze begeleiding bij het exploiteren van
onroerend goed en het opzetten van bedrijven
en organisaties.
|
Adviesbureau De
Regie is gespecialiseerd in particulier
opdrachtgeverschap en consumentgericht
bouwen. Dit bureau, gevestigd in Amsterdam,
begeleidt ook de aankoop van (kraak)panden in
zelfbeheer.
- Co-ontwikkeling is een wijze van
projectontwikkeling waarin professionele
partijen ruimte maken voor inbreng van de
bewoners.
Bewoners bundelen
hun krachten met professionele partijen
(architect, corporatie). Waar particulier
opdrachtgeverschap (PO) in de meeste gevallen
voorbehouden blijft aan vermogende kopers, is
co-ontwikkeling geschikt voor kopers en
huurders in elk prijssegment. Samen investeren
zij in mens- en milieuvriendelijk wonen.
Kopers en huurders ontwikkelen samen een
project op maat, zonder de risico's van PO.
Eind 2008 bundelde Bureau
Bouwpraktijkinnovatie de ervaringen tot
dan toe in het rapport 'Co-ontwikkeling, het
corporatie alternatief voor particulier
opdrachtgeverschap'. Meer
over dit rapport >>>
|
Platform
31 (v/h Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting)
Platform31, kennisorganisatie voor stad en regio, is
de fusieorganisatie van KEI,
Nicis Institute, Nirov en SEV.
Hun missie: goed wonen, goed leven en goed werken. Het
platform werkt o.a. aan innovaties op het brede
terrein van bouwen, wonen en leefomgeving. Bij de
uitvoering van meerjarige experimenten programma's en
voorbeeldprojecten werkt het Platform samen met
partners uit het veld: woningbouwers, gemeenten,
projectontwikkelaars, zorginstellingen en betrokken
burgers. Platform31
Eind 2014 startte het programma 'Nieuwe kansen
voor de Wooncoöperatie', met als doel het
wooncoöperatiemodel in Nederland verder te ontwikkelen
en stimuleren met kennis en praktijk-projecten.
Hiervoor werden veertien koploperprojecten
geselecteerd. Meer
over dit programma >>>
De Smart Shelter Foundation zet zich
wereldwijd in voor het verbeteren van de
levensomstandigheden van de allerarmsten op het gebied
van huisvesting, sanitaire voorzieningen en hun
directe leefomgeving. (Her)gebruik van
afvalmaterialen, ecologie, duurzaamheid en
zelfwerkzaamheid zijn belangrijke aspecten. Een
project van architect Martijn Schildkamp, info@smartshelterfoundation.org
Klik hier voor de website.
Habitat for Humanity
richt zich op de bouw en renovatie van huizen in
ontwikkelingsgebieden, met als doel een veilige
thuisbasis en een hoopvolle toekomst bieden aan
kansarme mensen. De toekomstige huiseigenaren helpen
zelf mee bij de bouw. De bouwkosten worden niet als
gift maar als renteloze lening vertsrekt. Voor de
benodigde kosten voor het huis wordt geen gift maar
een renteloze lening verstrekt. De basis voor de
organisatie werd dertig jaar geleden in Amerika
gelegd. In totaal heeft Habitat for Humanity inmiddels
225.000 huizen gebouwd, waardoor een miljoen mensen
een veilig dak boven het hoofd hebben. In Nederland is
Habitat for Humanity sinds 1993 actief.
In het Friese Mildam startte ecologisch kunstenaar en
architect/filosoof Louis le Roy 1983 met de
bouw van zijn Eco-kathedraal:
een interactie tussen cultuur en natuur. Na zijn
overlijden werd de bouw voortgezet door een grote
groep 'vrienden'.
Klik hier
voor meer over de visie en de projecten van Louis
Le Roy
- In 2006 publiceerde Manja van Herpen haar scriptie
'Ecologische kunst - exploitatie van ecologische
processen als kunstuiting' op internet.
Ook in deze scriptie is veel aandacht voor het werk
van Louis le Roy.
Klik hier voor de
Nederlandstalige website over de kunstenaar en
ecologisch architect Friedensreich
Hundertwasser.
In de Ronald McDonald Kindervallei in
Valkenburg a/d Geul (L) staat het eerste door
Hundertwasser ontworpen huis in Nederland: de
Regenboogspiraal. Een
filmpje >>>
|
- Een
Patroontaal (A Pattern Language)
Imposant boek
(1200 pagina's) van Christopher Alexander, dat
wereldwijd wordt beschouwd als een soort 'bijbel'
voor architecten. Ook zeer toegankelijk
voor niet-professionals. De Nederlandstalige
versie is ook op cd-rom beschikbaar.
Het Nederlandstalige boek is niet meer
verkrijgbaar. De cd-rom is te koop bij De
Twaalf Ambachten.
Een gedeelte van die cd-rom is ter
kennismaking beschikbaar op www.stedenetc.nl
en geeft een goede indruk van de inhoud en
gebruikswaarde van boek en cd. De
Nederlandstalige versie van dit boek, alsmede
de cd-rom, zijn opgenomen in de collectie van
de Omslag-bibliotheek.
|

Ecologische bouwmaterialen

Voorlichting en advies
- Dubomat in
Ruphen biedt naast duurzame (bio-based) bouw- en
woonmaterialen (webshop) ook advies over geschikte
toepassingen en het ontwerpen van bouwkundige
oplossingen. Adviseurs in regio's Noord- en
Zuid-Nederland.
- Build2Grow
- Noordwest-Europees netwek rond biobased
grondstoffen, meer specifiek gericht op het gebruik
van bouwstoffen op basis van hennep en vlas
- Innovatiecentrum Duurzaam Bouwen in Rotterdam: icdubo.nl
- 't
Natuurlijk Huis, Raalte: broedplaats voor
natuurlijk bouwen, inrichten, wonen en werken. Ook
cursussen en excursies.
- Niels Gorisse (Strohplatz)
biedt advies en trainingen in duurzaamheid,
zelfvoorzienendheid en off-grid leven

- Vakfederatie
Rietdekkers (rieten daken, etc.)
- VIBA Expo, (SVE), Den Bosch
- PassiefhuisCentrum
in Deurne: expositie, lezingen en workshops
- Hier
vind je informatie over de duurzame, Europese
houtsoort 'robinia' (acacia).
Klik
hier voor Informatie over het
internationale keurmerk voor duurzaam
geproduceerd hout 'FSC'
|

Bouwbedrijven, producenten
en leveranciers
- Mas con Menos:
internationaal bouwcollectief. Maakt - samen met
opdrachtgevers - constructies met gebruik van
natuurlijke en gerecyclede materialen. Organiseert ook
bouwworkshops, in Nederland en andere Europese landen
.
- Superuse
Studios: internationaal architectencollectief
voor circulair en duurzaam ontwerp, gevestigd in
Rotterdam. Duurzame architectuur met hergebruikte
materialen. Werkt ook samen met opdrachtgevers.
- Biologisch Bouw Collectief, Riel
(NB)
- Demotech - design for
self-reliance (Maastricht)

- Dubomat,
Rucphen (NB): levert (via een uitgebreide webshop)
milieuvriendelijke en gezonde bouwmaterialen aan
particulier, klusser, aannemer en
bouwmaterialenhandel. Biedt ook advies en slimme tips
m.b.t. optimaal bouwfysisch (ver-)bouwen.
- Eco-Logisch:
(web)winkel in Amsterdam met ruim aanbod van
milieuvriendelijke producten en (bouw)materialen
Groenebouwmaterialen.nl:
webwinkel voor ecologische bouwmaterialen, zoals leem,
hout. isolatie, verwarming/koeling, natuurverf: een
complete ecologische bouwmarkt. De meeste producten
zijn binnen enkele werkdagen te leveren. Verzorgen ook
praktische workshops.
- Eco-Design
(Sjap Holst), Geldrop (leembouw, ook cursussen en
samenwerking met kunstenaars).
- Hiro
Natuurlijk Wonen, Vogelenzang (NH): leverancier
van ekologisch duurzame (isolatie)materialen,
natuurverf en Europees (hard)hout. Organiseert ook
workshops over deze materialen, evenals ambachtelijke
cursussen.

- Ekogras,
Zaltbommel (gras-, sedum- en andere vegetatiedaken)
- Mekelenkamp
dakbegroening (Nieuwleusen)
- Kalkhennep
Nederland werd in 2014 opgericht als onafhankelijk platform
voor uitwisseling van kennis en ervaring met
betrekking tot kalkhennep: een mengsel van
voornamelijk kalk en industrieel hennephout dat
gebruikt wordt voor nieuwbouw, renovatie en
restauratie.
- HempFlax
(isolatie- en bouwmaterialen uit natuurlijke
hennepvezel
- Boek: Building
with hemp
- Kennisbank
Biobased Bouwen (producten projecten
en meer)
- Leven op daken
(magazine over daktuinen en -terrassen en parkeerdaken
- 2 x per jaar)

- Finn-logs,
Vlijmen (duurzaam houten systeemhuizen - ook zelfbouw)
- BouwPuur:
bouwen met 100% hout, volgens de Holz100 methode van Erwin Thoma.
Bouwen met
stro(balen) en leem
-

In mei 2013 verscheen het eerste Nederlandstalige
basisboek over bouwen met stro, met veel
achtergronden, feiten, constructietekeningen en grote
foto's over bouwen met strobalen. Ook uitgebreide
beschrijvingen van gerealiseerde gebouwen in
Nederland. Geschreven door (stro)architect Michel
Post.
Strobouw
Nederland Is hét platform voor iedereen die zich
professioneel of anderszins met strobouw bezighoudt.
De werkgroep organiseert lezingen, workshops,
cursussen en af en toe excursies naar
strobouw-projecten, en werkt samen met verwante
organisaties in andere landen. De website geeft goede
(technische) informatie over bouwen met stro, adressen
van professionele bouwers, en beschrijvingen van
gerealiseerde strobouwprojecten in Nederland.
In januari 2014 kwam een
prachtige, Duitstalige film uit over de laatste
ontwikkelingen en technieken rond het bouwen met
strobalen in Duitsland: 'Moderner Strohballenbau',
opvolger van de film Stroh im Kopf uit 2003. Volgens
het Fachverband Stroballenbau 'de beste film over
strobalenbouw die ooit is gemaakt'. Een productie van
Heidi Snel/Oekofilm.
Deze film duurt 63 min. + 17 min. bonus. Aanwezig in
de biliotheek van Omslag.
- Giesen Architectuur heeft veel ervaring met strobouw
in combinatie met hout en leem. Geven ook lezingen. www.bouwenmetstrobalen.nl
- Tuvalu
Strobouw gebruikt prefab stro-elementen in
dampopen houtskelet constructies. Bouwde o.a. een vijflaags strobalenhuis
in Amsterdam-IJburg.
- Strotec BV in
Eindhoven werd in 2013 opgezet en ontwikkelde o.a. de
Columbuswoning,
waarin gebruik wordt gemaakt van kant en klare Eco
Cocon-stropanelen

- Straw
Blocks Systems levert prefab stroblokken:
geprofileerde precisieblokken van geperste stro,
die in elkaar grijpen (messing en groef) en waardoor
sterke en stabiele wanden ontstaat. Toe te passen in
gevels, vloeren en daken, ook in organische
vormgeving. Het bedrijf werkt met daartoe
zelfontworpen machines.
- Het StroBuro
in Gent (Be) adviseert over en bouwt strobalen- en
kalkhennep gebouwen, met hout en leem voor wie zich
weinig zorgen wil maken tijdens het bouwproces. Voor
particulieren en architecten. Coöperatieve aanpak.
Verzorgt ook praktische workshops.
- In Duitsland is al veel ervaring opgedaan met
strobalenbouw. FASBA
fungeert hier als koepelorganisatie.
- Oekodorf
Sieben Linden in Poppau (Du) is in menig opzicht
een pionier in strobalenbouw. Hier werd ook de film
'Haus aus Stroh' opgenomen.
- Het
stroboogproject in België is een experimenteel
huis (stroleemgewelf) waar verschillende vernieuwende,
goedkope, ecologische, down to earth- en eenvoudige
technieken worden toegepast. Een project van Filip
Brochart.
- Meer over bouwen met earthbags
- Kijk
hier welke boeken en films over strobouw
aanwezig zijn in de bibliotheek van Omslag in
Eindhoven
Euroleem
Amsterdam (stro- en leembouw, oa. leemstuc en
warmtewanden)
- Eco-Design
(Sjap Holst, Geldrop). Specialist in (stro)leembouw -
ook cursussen en samenwerking met kunstenaars
- Building
Traditions is het bedrijf van Christo Markham. Hij
legt zich meer en meer toe op het buiten creatief
bouwen met leem,
zoals
houtgestookte bakovens en buitenhaarden met
zitelement, lemen tuinmuren en
stook-/barbecueplaatsen. Verzorgt ook workshops
Klik
hier voor fotoreportages
Building
Traditions, Egelantierstraat 19, 741 TR
Schagen. Tel. 0224-298729, e-mail: info@buildingtraditions.n
De
Groningse architect Ebel Glastra heeft
veel ervaring met (buiten) bouwen en vormgeven met
leem. Op zijn website een stap-voor-stap fotoreportage
van het bouwen van een buitenoven. Hij verzorgt ook
lezingen workshops.
- Ecologisch Bouwen
Zutphen is gespecialiseerd in leem en tadelakt.
Ook workshops, verkoop en renovatie.
Tierrafino
in Amsterdam is gespecialiseerd in leem (ook verf) en
Tadelakt producten voor binnen en buiten. Ook
gerelateerde producten. Leembouw Nederland is
producent van Tierrafino.
- Topleem
(leemstucmaterialen voor wanden en plafonds, modulaire
leemelementen en scheidingswanden)
- Treepein
Leembouw (ontwerp, materialen, bouwen van lemen
fin-ovens. Ook workshops)
- Leem.startpagina.nl
- Oskam
vof in Lekkerkerk: leemproducten en -machines
(ook verhuur)

Duurzame energie, water- en energiebesparing
Natuurlijk is
het heel belangrijk om ook op energiegebied verantwoorde
keuzes te maken. Maar realiseer je bij alles wat je
kiest, dat de grootste energiebesparingen vaak
voortkomen uit consequent milieubewust gedrag...
Bekijk de
documentaires van VPRO's
Tegenlicht over de mogelijkheden van
grootschalige toepassing van duurzame energie in
Nederland.
Download hier de bijlage bij die programma's:
het Handboek Duurzame Energie.

Voorlichting en advies
Organisatie voor Duurzame
Energie (ODE) Vereniging ODE stimuleert al ruim
25 jaar de toepassing en het zorgvuldig gebruik van
duurzame energie. Binnen de vereniging werken
particuliere producenten van duurzame energie, alleen
of in cooperatief verband met elkaar samen. ODE
stimuleert onder andere het opzetten van particuliere
zonne-energie (PV-)verenigingen en
wind-energiecooperaties
De vereniging brengt tweemaal per jaar het
ledenmagazine ODE
Bode uit.
Vereniging ODE, Postbus 750,
3500 AT Utrecht. 030-2769224.
Vereniging Holland Solar Nederlandse
branche-organisatie voor zonne-energie (zowel zonlicht
als zonnewarmte). Naast het onder de aandacht brengen
van de activiteiten en producten van de aangesloten
leden biedt Holand Solar ook uitgebreide informatie
over de mogelijkheden van het toepassen van
zonne-energie in Nederland. Een uitstekend
oriëntatiepunt met tal van praktische
doorverwijzingen!
Holland Solar, Korte
Elisabethstraat 6, 3511 JG Utrecht. 030-2328008, hollandsolar@hollandsolar.nl
GEZEN - stichting
ter bevordering van Grootschalige Exploitatie van
Zonne-Energie. Weblog met erg veel informatie over
o.a. Concentrated Solar Power (CPS, zonnespiegels en
-schotels, etc. Hun motto: 'Zon is de toekomst!'
Stichting GEZEN,
Nieuwe Kerkhof 30a, 9712 PW Groningen. Tel:
050-3142287.
Solar
Access
Dit is de opvolger van de Vereniging Zonnestroom.
SolarAccess verkoopt (via Stroomwerk Energy BV)
doe-het-zelf zonnestroomsystemen aan particulieren. Ze
geven advies op maat en kunnen desgewenst de
zonnepanelen ook (helpen) installeren. Op hun website
is duidelijke informatie verzameld.
SolarAccess bv, Postbus 388,
7400 AD Deventer. 0570-658542, info@solaraccess.nl
NEW NRG stimuleert het
oprichten van particuliere energiemaatschappijen voor
duurzame energie. Biedt advies, voorlichting en
ondersteuning.
NEW NRG,
IJsbaanpad 64a, 1076 CW Amsterdam, 06-54723019,
e-mail: info@newnrg.nl
Op www.houhetwarm.nl
is veel informatie beschikbaar over energiebesparing
en -opwekking. Met overzicht van gespecialiseerde
bedrijven en een uitgebreide zoekfunctie naar locatie,
specialisatie, materialen enz. Ook informatie over
isolatiewaarde en milieubelasting van
isolatiematerialen.
- Kijk ook op de thema-websites 'energie'
en 'zonne-energie' van
Startpagina.nl
- Tom Mertens
bouwde zelf een kleine zonnestroominstallatie.
Op de website van De Twaalf Ambachten beschrijft hij
uitgebreid hoe hij dat deed. Klik hier.
Floris
Wouterlood houdt een zeer uitgebreide website
bij over alles wat met zonnestroom te maken heeft:
installatie, kosten & baten, subsidies, nieuwtjes
en veel praktische informatie, technische tips en
nuttige doorverwijzingen.
Ook zelfbouw, tweedehands panelen, eigen ervaringen,
etc.
Een
uitgebreid verslag van praktijkervaringen met en
opbrengsten van een particulier netgekoppeld
zonnestroom systeem staat op de website
Polder PV.
Hier houdt Peter J. Segaar in Leiden ook zijn
persoonlijke bevindingen en een zonne-logboek bij.
- In 'Stad van de zon' in Heerhugowaard (NH) staat de
Isozerowoning:
een meet- en demonstratiewoning die extreem
energiezuinig is ontworpen.
Zelfbouw van kleine windmolens
- De website van Windenergy4Ever
geeft allerlei praktische informatie over de
zelfbouw van kleine windmolens. Ook verkoop
van boeken en onderdelen. Hier is ook het Windturbine
Receptenboek te downloaden, de
Nederlandse vertaling van het boek van Hugh
Piggott.
- Zelfbouwgroep van de vereniging
ODE (Organisatie voor Duurzame Energie)
- Marc's
Windmolensite (België)
- Erg veel informatie staat op de
(Engelstalige) website van Hugh Piggott van Scoraigwind
|
- AB Biomass
levert kleinschalige biomassaprojecten met een
energieverbruik van 100.000 a 500.000 kubieke meters
aardgas per jaar.
AB Products, Bas de Jong, Postbus 1111, 3500
BC Utrecht. Tel. 06-41483137, b.dejong@abproducts.nl
- H-Energiesystemen
B.V. in Swifterbant specialiseert zich in
windturbines, zonnebuizen, volhouten huizen,
waterzuivering met planten, waterkrachtsystemen en
elektrische auto's.
- Individuele consumenten kunnen voor algemene
informatie en met vragen over duurzame energie ook
terecht bij Milieu Centraal: 0900-1719 (15 cpm) www.milieucentraal.nl

Installatiebedrijven en produc(en)ten
Ecofyt
(afvalwaterzuivering d.m.v. helofytenfilters)
- Stiching Biomeiler
NL: warmte uit houtsnippers en compost
- Pure
Milieutechniek (in België) heeft zich
gespecialiseerd in afvalwaterzuivering met de kracht
van de natuur.
- Ecosave
(waterbesparende producten voor kraan, douche en wc.
Ook regenwatergebruik)
- Water besparen
en afvalwater zuiveren (oa. het waterloze toilet,
waterbesparende douchekoppen en helofytenfilters)
- Kilian
Water (regenwatersystemen en helofytenfilters)
- Biorock
afvalwaterzuivering
- Twebo
Tubes bv (warmtepompen en regenwatersystemen)
- Stichting
WTA (warmteterugwinning uit afvalwater)

- Argex
(ge-expandeerde kleikorrels)
- Doscha b.v (isolatie d.m.v.
schapenwol)
- Drowa
(bodemisolatie met chips gemaakt uit gerecycled
polystyreen)
- Ekopanely
(platen van samengeperst tarwestro, voor binnen- en
buitentoepassingen
- Geocell
(schuimglas voor isolatie, vervaardigd uit glasafval)
- HempFlax
(isolatie- en bouwmaterialen uit natuurlijke
hennepvezel)
-
Isoschelp (vloerisolatie door
middel van schelpen
-
Isovlas (isoleren met 100%
natuurlijke vlas)
-
Pavatex
(dak- en wandisolatie; waterkerend en dampdoorlatend
isolatiesysteem)
-
Recapan (dak-isolatie en
bestaande daken duurzaam na-isoleren)
-
Tonzon (vocht- en
warmte-isolatie in vloeren, muren en daken
-
VIBA
Expo in Den Bosch (permanente expositie)
-
-
DBCOM (regenwatersystemen,
zonnepanelen, windmolens en
energiebesparing(sadviezen)
-
Ecofys (adviezen op het gebied
van energiebesparing en duurzame energie
-
REZO bv (water- en
zonnesystemen, regenwaterbenutting en -infiltratie,
zonneboilers)
-
Solar NRG (zonnepanelen en
-collectoren en windturbines)
-
Solar Market
(zonne-energieproducten en -systemen, tevens
internetwinkel met 'snuffelhoek'
-
-
Ontwerpers en leveranciers van ecologisch interieur
Atelier Jan Franssen,
Arnhem (interieuradviseur)
- De
Brug Werkplekinterieur, Eindhoven (wonen en
werken)
- De
Bundel (winkels voor biologisch bouwen en wonen
met filialen in Nijmegen, Arnhem en Rotterdam)
-
BureauBewust, Utrecht. O.a. (kantoor)meubels.
Ook web-winke.l
- Frank
Heerkens
/ Vorm en Inhout, Tilburg (meubels, keukens en
objecten)
- Hiro natuurlijk wonen,Vogelenzang
(+ webshop)
Laurens-maakt
is het bedrijf van Laurens Groskamp, op De Hobbitstee
in Wapserveen: o.a. (re-design) meubels en vers
hout-producten
- MIER ('het
Mierennest'), Aalst (Be) - eigen ontwerpen via
hergebruik
- Natuur
in vorm, Breda
- Splinter Natuurlijk Wonen, Zwolle (keukens). Tel.
038-4601390
- Van
Binnen, Rotterdam
- Zonnevlecht Natuurkeukens,
Nuland
Overweeg om in plaats van nieuwe spullen eens vaker tweedehands te kopen.
Da's ook erg eco-logisch want er hoeven geen nieuwe
grondstoffen te worden gebruikt!
- Kijk ook op de pagina Ecologisch
leven en kritisch consumeren.

Milieuhuizen en duurzaamheidswinkels
- Amsterdam: winkel/webshop Eco-Logisch
- Arnhem: aan de Van Slichtenhorststraat is een
info- en inspiratieproject in ontwikkeling rond
duurzaam renoveren: het Duurzaamheidshuis
- Deurne: PassiefhuisCentrum
- Deventer: Duurzaamheidscentrum:
permanente expositie, advies, activiteiten
- Leiden: Kenniscentrum voor duurzame
ontwikkeling en burgerinitiatieven: de 'Ideewinkel'
- Raalte: 't
Natuurlijk Huis: voorbeeld van natuurlijk en
energiezuinig bouwen en wonen - ook excursies mogelijk
- Utrecht: Duurzaam
Huis, Leidsche Rijn (dit huis is inmiddels
gesloten, de website bestaat nog wel)
- Wageningen: Agrodome:
infocentrum rond bouwen met natuurlijke,
hergroeibare en biobased grondstoffen - ook
rondleidingen. 1 x per maand open voor publiek.
- Zutphen: De Kaardebol
- centrum voor duurzaamheid
- Zwolle: het
eerste earthship
in Nederland, in gebruik als theehuis - ook
rondleidingen
- De Bundel is
een keten van winkels voor biologisch bouwen en wonen,
met vestigingen in Arnhem, Nijmegen en Rotterdam
- Antwerpen (Be) Eko
Huis Antwerpen
- Gent-Evergem (Be) MilieuAdviesWinkel

- DuurzaamThuis
is een zeer uitgebreide en informatieve weblog over
duurzaam (ver)bouwen, wonen en leven.
- Econerd is een
praktische website over duurzaam verbouwen en
energiebesparing in portiekappartementen.
- Evelien Matthijssen ouderhoudt een zeer informatieve
website + blog over haar eigen ervaringen met
zelfvoorzienend, ecologisch leven in de Belgische
Ardennen. Ze geeft daar ook workshops en
rondleidingen. Green
Evelien >>>

Ecologisch groenbeheer
- De
Bolster V.O.F., Epe (biologische groenten-,
kruiden- en bloemenzaden
)
- Hoeve
Vertrouwen, Wieringerwaard (ecologische
bloembollen)
- Wilbrord
Braakman, Schagen (ecologische bloembollen)
- Info over biologische
bloemen
- Rozenkwekerij De
Bierkreek, IJzendijke (rozen met EKO-merk)
- Biologische
bamboekwekerij Randijk, Leusden (ook
adoptie-kerstbomen en bouwmaterialen)
- Kwekerij
Bloemrijk - pluktuin biologische zomerbloemen
(Wageningen)
- Kliphuis
biologische snijbloemen, Rotterdam
- Coöperatieve Kwekersvereniging Biobol (Zwaagdijk)
- Hans Carlier / Project Aarde,
Zutphen (permacultuur en natuurrijk tuinieren)
- Loek
Gorris / Eco-care, Eefde (creatieve ecologische
tuinontwerpen)
- Groene Velden,
Lelystad
- Op Goede
Grond, Rijsbergen (kwekerij van veel oude
fruitrassen, biologisch en op basis permacultuur)
- Biologische
boomkwekerijen
- Vereniging
voor
Ecologische Leef- en Teeltwijzen (VELT) actief
in België en Nederland (ook lokale afdelingen)
- Permacultuur
in Nederland >>>
- Stichting Oase

Landelijk netwerk dat zich inzet voor meer natuurrijke
tuinen en parken en heemtuinen, op alle mogelijke
locaties 'van biotoopschaal tot landschapspark'. Oase
heeft op het eigen terrein in Beuningen (bij Nijmegen)
een informatiewinkel en fantastische tuinen met een
grote vijver, een vlinderheuvel en een
leembouw-paviljoentje. De stichting geeft ook een
inspirerend kwartaaltijdschrift uit: Oase.
Stichting Oase, Kloosterstraat
5a, 6641 KW Beuningen. 024-6771974,
info@stichtingoase.nl
- Wilde
Weelde
Dit is een Vakgroep Natuurrijke Omgeving: een
vereniging van vakbekwame mensen en bedrijven, die
deskundig zijn in het ontwerpen, aanleggen en
onderhouden van natuurrijke tuinen, parken en
landschappen. Bij Wilde Weelde zijn veel ecologisch
werkende hoveniers en tuinarchitecten aangesloten,
maar ook planten-, zaad- en boomkwekers en andere
adviseurs en specialisten. Het zijn mensen met meestal
kleinschalige bedrijven voor wie ecologisch groen geen
modeverschijnsel is, maar een bewuste keuze.
Contactgegevens van de aangesloten leden staan op de
website!
Vakgroep
Wilde
Weelde, Reigerlaan 63, 1241 EC Kortenhoef.
035-6565859, e-mail: wildeweelde@planet.nl

|

Woonvormen
Koepels en netwerken
Nederland
Duurzaam bouwen
Duurzame
energie
Ecologisch
groenbeheer
Rest
van Europa
Koepels en
netwerken (Europa)
Projecten
per
land (Europa)
België

Duitsland
Frankrijk

Groot-Brittannië

Oostenrijk
Spanje
Turkije

Zweden
- Växhuset
Ekocentrum Mobodarne (earthship)
Mondiaal
Koepels
en netwerken (mondiaal)

Projecten
per land (buiten Europa)
Australië

Costa Rica
- ProDus
(Programa de Investigación en Desarrollo Urbano
Sostenible)

Peru
Verenigde Staten

|