Centraal- en gemeenschappelijk wonen

Vereniging Gemeenschappelijk Wonen

Centraal Wonen (of 'Cohousing') is een vorm van gemeenschappelijk wonen waarbij ieder huishouden over een zelfstandige woning of wooneenheid beschikt en daarnaast gemeenschappelijke voorzieningen en ruimten met elkaar deelt.

De mate van gezamenlijkheid hangt sterk af van de wensen en mogelijkheden van de bewonersgroep en van de grootte van de groep. Elk project heeft een heel eigen sfeer en elke bewonersgroep hanteert een eigen toewijzingsbeleid. In Nederland zijn veel projecten lid van de Vereniging Gemeenschappelijk Wonen (De Landelijke Vereniging Centraal Wonen (LVCW) heet sinds december 2018 Vereniging Gemeenschappelijk Wonen (VGW).

Ruim honderd CW-projecten verspreid over zestig gemeenten zijn aangesloten van de VGW (voorheen Landelijke Vereniging Centraal Wonen). Er zijn grote en kleine projecten in de huur- en de koopsector, soms een mix. Het aantal woningen of wooneenheden per project wisselt tussen de vier en 160. Sommige projecten bieden een combinatie van wonen en werken. Gemeenschappelijk Wonenprojecten staan in principe open voor mensen van alle leeftijden, rijk en arm, alleen of samen, met of zonder kinderen.

Maatschappijkritiek als basis

Het concept Centraal Wonen ontstond rond 1970 in Denemarken. Het eerste CW project in Nederland werd in 1977 opgeleverd: De Wandelmeent in Hilversum.
Flip Krabbendam, al sinds 1973 bij Centraal Wonen betrokken, over de begintijd van Centraal Wonen: ,,De wens om samen te wonen in groepen was reactie én kritiek op de overheersende ieder-voor-zich-mentaliteit van de jaren vijftig en zestig. Er waren in die tijd veel meer initiatieven voor groepswonen, de communebeweging was daarvan misschien wel de bekendste en meest fanatieke. Centraal Wonen was veel gematigder, maar de basis was hetzelfde: maatschappijkritiek. De eerste CW-ers wilden zich niet langer isoleren in de burcht van het eigen huis, en stoorden zich aan de ongelijkheid tussen de verschillende maatschappelijke klassen. Door in groepen te wonen kon je het 'ieder voor zich' en de ongelijkheid de rug toekeren. In een groep stond je open voor de anderen en in het contact met die anderen kon je de sociale strijd en de ongelijkheid achter je laten als iets primitief van vroeger."

Gemeenschappelijke voorzieningen

Gaandeweg raakten de kritiekpunten van Centraal Wonen wat uit het zicht en kwam de nadruk steeds meer op het wonen te liggen. In veel projecten werd het wonen ook minder groepsgericht en individualistischer. Ook hier groeide de behoefte aan meer privacy. In sommige projecten wordt de ontmoetingsruimte zelden of nooit meer als zodanig gebruikt. Toch is Centraal Wonen als woonvorm door de jaren heen ongeveer gelijk gebleven. In het algemeen zien de projecten uit de begintijd er nog net zo uit als latere projecten: elk huishouden beschikt over een zelfstandige woning met een eigen keuken(tje), slaapkamer(s), douche en wc.

Daarnaast zijn er gemeenschappelijke voorzieningen - die per project verschillen - maar die meestal bestaan uit een grote, gezamenlijk te gebruiken woonkamer, een grote keuken, wasmachines voor gezamenlijk gebruik en een fietsenberging. Vrijwel alle CW-projecten beschikken over een - vaak forse - tuin. Soms is er een collectief te gebruiken werkplaats of vergaderruimte. Grotere projecten zijn soms onderverdeeld in 'clusters', die elk weer hun eigen sfeer, afspraken en voorzieningen hebben.

Sociaal en milieuvriendelijk

Elk project hanteert eigen 'huisregels' en stelt eigen toetsingscriteria op voor nieuwe bewoners. De wijze van inspraak en besluitvorming verschilt van project tot project. Grotere projecten werken vaak met werkgroepen voor specifieke onderwerpen. Ondanks de ideologische veranderingen in de afgelopen veertig jaar, en ondanks allerlei verschillen tussen afzonderlijke projecten, blijft gemeenschappelijk wonen toch een bijzondere woonvorm! Alle bewoners hebben immers vrijwillig voor elkaar gekozen, evenals voor een basis van gelijke rechten en plichten zonder leiding of zeggenschap van buitenaf. Daardoor is er over het algemeen meer ruimte voor individuele ontplooiingskansen, emancipatie en solidariteit. Ook krijgt het milieu in de meeste projecten meer dan gemiddelde aandacht, wat zich bijvoorbeeld uit in het toepassen van duurzame bouwmaterialen en verf, zonneboilers en zonnecollectoren, biologisch tuinieren en ecologisch groenonderhoud.

Landelijke vereniging

De meeste projecten zijn aangesloten bij de Landelijke Vereniging Gemeenschappelijk Wonen (VGW. Het verenigingssecretariaat fungeert als algemeen informatiepunt. Er zijn verschillende folders, boeken en video's te koop of te huur en startende groepen kunnen een informatiepakket aanvragen. Daarnaast is de landelijke vereniging een belangrijke schakel tussen de aangesloten projecten en houdt ze zich bezig met belangenbehartiging bij de overheid, woningcorporaties en andere instanties. Voor leden van de vereniging worden af en toe themadagen georganiseerd en een paar keer per jaar is er een algemene ledenvergadering op één van de aangesloten projecten.

Tijdschrift GeWoon Anders

Viermaal per jaar verschijnt het blad 'GeWoon Anders', waarop ook niet-leden zich kunnen abonneren. Belangstellenden kunnen een gratis proefnummer aanvragen. Stuur daarvoor een e-mail naar info@lvcw.nl

Advies en begeleiding

Binnen de VGW is een netwerk van deskundigen actief. De consulenten kunnen advies en ondersteuning bieden aan nieuwe initiatiefgroepen of aan groepen die al langer bestaan. Ook kan het spel 'Luchtkastelen' worden gehuurd: een rollenspel waarin de nadruk ligt op het leren onderhandelen met allerlei instanties. Dit spel wordt vanuit de VGW begeleid.

In de bibliotheek van Omslag in Eindhoven zijn verschillende publicaties over Centraal Wonen aanwezig, evenals verschillende evaluatierapporten. Ook ligt er het blad GeWoon Anders ter inzage.

Landelijk secretariaat Gemeenschappelijk Wonen, Postbus 19163, 3501 DD Utrecht. Tel. 06-13015869, e-mail info@lvcw.nl

Kijk ook op de pagina's Gemeenschappelijk wonen 50+  en  'Ecowijken en -dorpen'

TIPS: op 13 februari 2024 verscheen in de Britse krant The Guardian een uitgebreid artikel over Centraal Wonen in Nederland.  Lees het hier >>>

In september 2024 publiceerde Zomer Zeijlemaker haar masterscriptie 'Het (on)behagen bij de vrouw': een feministische historiografie van gemeenschappelijk wonen in Nederland. Ook deze scriptie is opgenomen in de Omslag-bibliotheek. 

---

Cohousing in België

Samenhuizen vzw is de koepel voor gemeenschappelijk wonen en cohousing in België. De vzw maakt zich sterk voor samenhuizen in velerlei vormen, biedt advies en begeleiding  en organiseert een veelheid van activiteiten. Is ook uitgever van relevante publicaties. De website biedt veel nuttige achtergrondinformatie, met allerlei  actueel nieuws en een rubriek 'zoekertjes': samenhuizen.be 

Overzicht van activiteiten ook van anderen) >>>

Impressies van Centraal Wonen

Om een indruk te krijgen van de diversiteit van Centraal Wonen, hier enkele willekeurige links.

• Woonvorm 'De Toekomst', Amersfoort
• 'Het Aardrijk', Breda
• CW 'De Bon Vivant', Capelle aan de IJssel
• Centraal Wonen Tanthof, Delft
  
• Centraal Wonen Deventer
  
• Ecologisch Centraal Wonenproject Zonnespreng, Driebergen
• Woongroep Lavendelstraat, Haarlem
  
• De Vuurplaats, Heerhugowaard
• De Wandelmeent, Hilversum
  
• Milieuvriendelijk Centraal Wonen De Oranjerie, Leiden
• Centraal Wonen De Stam, Tilburg
  
• Uitgebreid overzicht van links naar CW-projecten
  
  
• Klik hier voor nieuwe CW-initiatieven
  
  

  ---

  Films over Centraal wonen
  
  
  • Reis door Centraal Wonen
  
  'Reis door Centraal Wonen' heet de film over Centraal Wonen in Europa, die in 2007 uitkwam. Het is een enthousiasmerende kennismaking met veertien Cohousing-projecten in noord-west Europa.
  
  De Nederlandse Centraal Wonen projecten Wandelmeent (Hilversum) en Het Aardrijk (Breda) zijn twee van de veertien Cohousing-projecten, die in de film Voices of Cohousing nader worden voorgesteld. De Italiaanse filmmaker/activist Matthieu Lietaert reisde langs veertien Centraal Wonen-projecten in noord-west Europa en maakte er een inspirerende en informatieve film over. Hij portretteerde projecten in Denemarken, Zweden, Nederland, Duitsland en België. Bewoners van deze projecten komen uitgebreid aan het woord over de vele aspecten van Cohousing. Daardoor geeft de film een goed en breed beeld van Cohousing en hoe deze vorm van gemeenschappelijk wonen in de praktijk vorm krijgt.
  
  Ook twee ecodorpen komen aan bod: Fri og Fro in Denemarken (bouwen met strobalen) en Lebensgarten in Duitsland, waar tevens principes van permacultuur worden toegepast. De aspecten 'hoe begin je een Cohousing-project' en 'besluitvorming binnen Centraal Wonen' worden belicht in aparte interviews.
  De film kwam in 2007 uit en is inmiddels al bekroond met verschillende prijzen.
  

  De film is Engelstalig en duurt ongeveer een uur. De dvd biedt keuze uit ondertiteling in Nederlands, Frans, Duits, Spaans, Italiaans en Zweeds. Meer over de film >>>
  

  Bekijk het promotiefilmpje.
  
  
  • Cohousen van droom naar realiteit
  
  Korte film (35 min.) uit 2011 over 'cohousing' in Belgie. De actuele ontwikkelingen in Vlaanderen komen tot leven.
  
  Bewoners van verschillende projecten vertellen over hun persoonlijke motivatie en tijdsinvestering, de totstandkoming van een nieuw project, over de keuze voor huur, koop of cooperatief eigendom, werving en selectie van bewoners, locatiekeuze en ecologische aspecten, financiering en budgetbewaking, privacy en het gebruik van gezamenlijke ruimten en faciliteiten, kinderen binnen cohousing, en omgaan met groeps- en besluitvormingsprocessen.
  Beschrijving van deze film >>>    Bestellen >>>.
  
  Meer boeken en films over centraal en gemeenschappelijk wonen, aanwezig in de Omslag-bibliotheek. Zoek >>>
  

Groepswonen in Den Haag

Het Centrum Groepswonen in Den Haag is een onafhankelijke organisatie, die zich inzet om het groepswonen in Den Haag meer bekendheid te geven, te faciliteren en verder te ontwikkelen.

Het is een kennis- en adviescentrum dat vraag en aanbod rond allerlei vormen van groepswonen bij elkaar wil brengen, zoals co-housing of centraal wonen, co-living, gemeenschappelijk wonen (ook 50+), knarrenhof, samenhuizen (Belgische term), thuishuis, woongemeenschap, woongroep, en stadsdorpen. Ook is er info over groepswonen voor mensen met een beperking. 

Via de website worden informatie, kennis, nieuws en bijeenkomsten gedeeld. Woongroepen worden op een heldere en toegankelijke manier gepresenteerd.
Het centrum streeft ernaar zo veel mogelijk collectieve woonvormen in Den Haag op de website te tonen. Iedere woongroep heeft daarbij haar eigen pagina. Ook is er een pagina met vraag en aanbod.

Daarnaast worden er informatiebijeenkomsten, workhops en trainingen geoganiseerd. Vier ker per jaar verchjint een ieuwsbrief. Naar de website >>>

Gemeenschappelijk Wonen Nieuwegein (Utr)

Gemeenschappelijk Wonen - kortweg GW - is begin jaren tachtig gestart in de wijk Fokkesteeg in Nieuwegein. De meeste woningen zijn gegroepeerd rondom drie gemeenschappelijke tuinen ('hoven').

Na een grote renovatie in 2011 bestaat de gemeenschap nu uit zeer ruime woongroepen, appartementen in een CW, zelfstandige appartementen en eengezinswoningen.
De clusterwoningen aan de Hoornseschans werden  omgetoverd in driekamerappartementen in een gebouw dat gedeeld wordt met Humanitas (met lift). In het GW-project wonen circa 140 mensen, waaronder ook kinderen. Alle woningen zijn huurwoningen, in eigendom van woonstichting 'Jutphaas'.

Achter de deur begint het echte GW-leven

Wonen in het GW houdt niet op bij de voordeur (of de achterdeur). Integendeel: voor veel bewoners begint daar pas het echte GW-leven. Het grootste gedeelte van de hoven wordt gemeenschappelijk gebruikt en onderhouden. De  activiteitencommissie draait op volle toeren. Naast een bar, is er een multifunctionele ruimte die wordt gebruikt voor workshops, vergaderingen en de wekelijkse filmavond. Al deze voorzieningen worden beheerd en gerund door bewoners. Het aanbod van activiteiten is volledig afhankelijk van initiatieven van bewoners en kan sterk wisselen.

Het GW-project ligt in het zuiden van Nieuwegein. Op loopafstand is een klein winkelcentrum en een gezondheidscentrum. Verder zit je binnen vijf minuten in park Oudegein of binnen tien minuten in het zwembad. Er zijn uitstekende verbindingen met tram en bus naar de stad Utrecht.

Procedure voor nieuwe bewoners

In GW Nieuwegein komt regelmatig woonruimte vrij. Woonbelangstellenden kunnen zich inschrijven via een formulier op de website >>>
Wie meer wil weten over het 'hoe en wat' van dit project, kan een mail sturen naar: info@gwnieuwegein.nl

GW Nieuwegein, Bedumerschans 2, 3432 TC Nieuwegein. 

 

Centraal wonen De Stam in Tilburg

In de Tilburgse wijk Groeseind is in 2012 Centraal Wonenproject De Stam van start gegaan. Een van de meest recente CW-projecten.

CW De Stam bestaat uit 5 eensgezinswoning (BG, 1e en 2e etage) en 13 etagewoningen variërend in oppervlakte van 70-130 m2. Daarnaast hebben de bewoners de beschikking over een multifunctionele gemeenschappelijke ruimte met veel creatieve mogelijkheden en een gezamenlijke tuin: ,,Het centraal wonen nodigt uit tot het delen van deze ruimte, maar ook van spullen en ervaring en het elkaar met plezier zo af en toe eens een handje te helpen! Op een zonnige dag samen de handen uit de mouwen om de tuin levendig te onderhouden, of met elkaar een nieuw recept uit te proberen, een hapje en een drankje, even bijkletsen na een drukke dag! Alles mag, niets hoeft…''.

Belangrijke uitgangspunten van De Stam zijn:
- 18-20 huishoudens, met een mix van jong en oud, alleenstaanden en gezinnen
- zoveel mogelijk duurzaam en energiearm gebouwd
- iedere woning met eigen voorzieningen en privacy
- gezamenlijke ruimte, tuin en speeltuin
- mens- en milieuvriendelijke sfeer en toepassingen in de verdere vormgeving
- nabuurschap staat hoog in ons vaandel, zowel naar de Stambewoners als naar bewoners van de wijk Groeseind.

De initiatiefgroep was al vanaf 1997 actief. Begin 2008 bood woningcorporatie Tiwos hen de kans om - binnen bepaalde grenzen - het Centraal Wonenproject te gaan realiseren In 2012 was het eindelijk zover!

Vereniging Centraal Wonen De Stam, p/a Energieplein 2, 5041 NH Tilburg. Tel. 013-5361751, bgg 013-5421236, e-mail: cwdestam@gmail.com

Nieuwe Cohousing initiatieven

Kijk ook op de pagina's woongroepen en -collectieven >>>  en ecowijken en -dorpen >>>

Tiny House cohousing Groeneweerd,  Deventer

In de nieuwe wijk Tuinen van Zandweerd in Deventer is het eerste cohousingproject met acht tiny houses voor permanente bewoning in de sociale huur bewoond. Er is ook een gemeenschapshuis en een gezamenlijke tuin. De bewoners namen zelf het initiatief voor Groeneweerd. Het wijkje kwam tot stand in nauwe samenwerking tussen de toekomstige bewoners, woningcorporatie Rentree en de architecten van Woonpioniers. Op een kavel van 1800 m2 staan acht woningen: vier huisjes van 35 m2 met een ruime vide en vier van 50m2 met twee of drie slaapkamers. Daarnaast beschikken de bewoners elk over een eigen tuintje van gemiddeld zo’n 100 vierkante meter, een gemeenschapsgebouw en een collectieve tuin. Meer >>>

Ter stimulering van nieuwe inititatiefnemers  stelde Woonpioniers een informatieve brochure samen. Hier downloaden >>>

Cohousing Arnhem

In 2024 start de bouw van Cohousing Arnhem: een woongebouw met 32 appartementen en gemeenschappelijk ruimtes. Het complex komt op loopafstand van het centraal station, in de wijk Coehoorn. 

De Cohousing wordt ontwikkeld via C.P.O. Er komen koopappartementen van verschillende grootte, verdeeld over zeven woonlagen. Alle bewoners zijn lid van de vereniging Cohousing Arnhem en dragen vanaf de start van hun deelname financieel bij aan de ontwikkeling van het project. Deze voorfinanciering geldt als een voorschot op de koopsom van appartement en (deel)parkeerplaats en wordt later met de koopsom verrekend. Van de leden wordt verwacht dat zij ieder naar mogelijkheden en interesse betrokken zijn bij de ontwikkeling van het project. 

Vereniging Cohousing Arnhem bestaat uit een groep mensen die ervoor kiezen om volgens de uitgangspunten van cohousing te gaan wonen in een nieuw te ontwikkelen wooncomplex. In 2016 hebben ze daartoe de Vereniging Cohousing Arnhem opgericht. De vereniging heeft geen winstoogmerk. Het doel is het ontwikkelen en laten bouwen van een wooncomplex voor de leden op de locatie aan het Coehoornpark. De focus van de cohousing ligt bij inclusiviteit (o.a. modern nabuurschap, meergeneraties onder één dak en diversiteit), gemeenschapsvorming (o.a. samen bouwen), ecologische en sociale duurzaamheid duurzaamheid.
Naar de website >>>

Centraal Bouwen & Wonen Heuvelrug (CBWH)

CBWH wil mensen bijeen brengen die interesse hebben voor bijzondere woonprojecten en die deze gezamenlijk willen realiseren. Kerngedachte daarbij is: anders wonen en anders met je woonomgeving omgaan. Ook de architectonische en ecologische waarden van de UItrechtse Heuvelrug spelen een belangrijke rol in de projecten. CBWH fungeert als ontmoetingspunt van belangstellenden, en van daaruit als initiator van Centraal Wonen-projecten. Voor de feitelijke ontwikkeling en realisatie van projecten wordt samengewerkt met gespecialiseerde partijen. Stichting CBWH werd in oktober 2005 opgericht. Initiatiefnemer is Harm Jan Korthals Altes uit Driebergen. Hij promoveerde in 2004 op een studie over het tuinstadmodel (zie het boek Tuinsteden - tussen utopie en realiteit).

Leden van de CBWH kunnen zich aansluiten bij een project dat past bij zijn of haar woonwensen. Ook groepen kunnen zich aanmelden om met ondersteuning van CBWH een project te starten. Projectgroepen worden gevormd op basis van gedeelde ideeën over gemeenschappelijkheid, maar ook op basis van andere specifieke woonwensen (bijvoorbeeld ecologie, spiritualiteit, architectuur). Een belangrijk aspect daarbij is de 'C-factor', een maatstaf voor hoe centraal mensen willen wonen. De schaal loopt van C1 (weinig gemeenschappelijk) tot C6 (bijna alles gemeenschappelijk). Zodra een groep van de gewenste omvang gevormd is, wordt gezocht naar geschikte locaties Zowel koop als huur is mogelijk. Momenteel worden locaties onderzocht in o.a. Driebergen (2 terreinen), Doorn, Maarn en Leersum.

Stichting CBWH, President Kennedylaan 10, 3971 KP Driebergen-Rijsenburg. Tel. 0343-521992, e-mail: info@cbwh.nl

---